31 Οκτωβρίου 2011

Εχει φύλο η επιστήμη;

* Ενώ υπάρχουν 486 νομπελίστες σε Χημεία, Φυσική και Ιατρική, από αυτούς γυναίκες είναι δέκα



Η ερώτηση αν οι επιστήμες έχουν φύλο μοιάζει ρητορική. Εκατό χρόνια μετά το πρώτο Βραβείο Νομπέλ της Μαρίας Κιουρί, η παρουσία των γυναικών σε ερευνητικά κέντρα και σε καθηγητικές θέσεις στα πανεπιστήμια είναι ισχνή, σχεδόν περιθωριακή. Η «εξαίρεση» λοιπόν των ελάχιστων γυναικών που έχουν τιμηθεί με Βραβείο Νομπέλ στη Φυσική, στη Χημεία και στην Ιατρική φαίνεται να επιβεβαιώνει την άποψη ότι «οι γυναίκες δεν αγαπούν τις επιστήμες και οι επιστήμες δεν αγαπούν τις γυναίκες». Οπωσδήποτε, ο αποκλεισμός των γυναικών από τις επιστήμες δεν οφείλεται μόνο σε κάποιους άνωθεν ή εκ μέρους των ανδρών επιβεβλημένους καταναγκασμούς αλλά και σε εσωτερικευμένες απαγορεύσεις και επιλογές που συνδέονται με αξίες προσδιορισμένες ιστορικά που ορίζουν τη «θηλυκότητα».
Μέσα στον 20ό αιώνα και στο πλαίσιο ευρύτερων ιστορικών αλλαγών, διαφοροποιήθηκαν σημαντικά οι αναπαραστάσεις και οι κοινωνικοί ρόλοι της γυναίκας. Οι μεγάλες αλλαγές ως προς τη θέση των γυναικών τις οποίες μπορούμε να εντοπίσουμε σήμερα καταγράφονται τόσο στη δημόσια σφαίρα, με τα πολιτικά δικαιώματα και τη μαζική είσοδο στην αγορά εργασίας, όσο και στην ιδιωτική, με τον εκδημοκρατισμό της οικογένειας και τις αλλαγές στις ερωτικές σχέσεις.
Εν τούτοις, παρά τη νομική ισότητα, την ίση πρόσβαση στη μόρφωση και την αυξημένη παρουσία των γυναικών στην αγορά εργασίας, επιβιώνουν ανισότητες και στους τρεις αυτούς τομείς. Παρ' όλο που οι γυναίκες έχουν ίσα πολιτικά δικαιώματα με τους άνδρες, η εκπροσώπηση των γυναικών στην πολιτική είναι περιορισμένη. Επίσης, λιγότερες γυναίκες κατέχουν μεταπτυχιακά και διδακτορικά διπλώματα και ένα πολύ μικρό αναλογικά ποσοστό κατέχει υψηλές θέσεις σε ερευνητικά και πανεπιστημιακά ιδρύματα. Τέλος, η είσοδός τους στην αγορά εργασίας δεν έγινε ισοδύναμα στα διάφορα επαγγέλματα αλλά δημιουργήθηκαν «γυναικεία» επαγγέλματα. Παρατηρήθηκε εξάλλου το ενδιαφέρον φαινόμενο επαγγέλματα που γίνονταν «γυναικεία» να μην μπορούν πλέον να γίνουν «ανδρικά». Σε κάθε περίπτωση, οι γυναίκες απασχολήθηκαν κυρίως στη μισθωτή εργασία και μάλιστα στον τριτογενή τομέα. Ο χώρος της επιστήμης παρέμεινε ανδρικό οχυρό.
Οι διαπιστώσεις αυτές γεννούν αναπόφευκτα ερωτήματα σχετικά με τις αιτίες και τις προοπτικές. Πώς ορίζεται σήμερα η γυναικεία ταυτότητα; Πώς συνδυάζεται η επιστημονική δραστηριότητα της γυναίκας με τους υπόλοιπους ρόλους που παραδοσιακά της αποδίδονται - συζύγου, μητέρας και νοικοκυράς; Πώς διαπλέκεται η κατοχή της επιστημονικής γνώσης με τα διακυβεύματα της εξουσίας και πόσο ο ανταγωνισμός επηρεάζει τη γυναικεία συμμετοχή; Ασκείται η επιστήμη με διαφορετικούς τρόπους από άνδρες και γυναίκες, σύμφωνους με τους κοινωνικούς τους ρόλους; Ποιες, τέλος, πρέπει να είναι οι στρατηγικές και οι πολιτικές που θα πρέπει να ακολουθηθούν για να αλλάξει η ανισότητα που διαπιστώνεται μεταξύ ανδρών και γυναικών στον χώρο της επιστημονικής δραστηριότητας; Ο διάλογος, στη στρογγυλή τράπεζα που διοργάνωσε «Το Βήμα» με το Γαλλικό Ινστιτούτο, φανέρωσε την πολυπλοκότητα των απαντήσεων και έδειξε ότι δεν αποτελούν «γυναικεία υπόθεση» αλλά κοινό εγχείρημα ανδρών και γυναικών.
ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ-ΕΡΒΕΛΕΡ Γυναίκες και τεχνολογία
Είναι σίγουρο ότι είμαστε όλοι καταναλωτές επιστήμης αλλά σχεδόν κανείς δεν καταλαβαίνει τις δυνατότητες του επιστημονικού προϊόντος που χρησιμοποιεί. Είναι άραγε οι γυναίκες επιστημονικά αναλφάβητες και γιατί; Η δύσκολη σχέση της γυναίκας με τη χρήση της ανεπτυγμένης τεχνολογίας δημιουργεί προβλήματα για την πρόοδό της στους επιστημονικούς και ερευνητικούς κλάδους. Ενδεικτικά είναι μερικά στοιχεία από την Ευρώπη: Ενώ υπάρχουν 486 νομπελίστες σε Χημεία, Φυσική και Ιατρική, από αυτούς γυναίκες είναι μόνον δέκα. Ενώ στους επιστημονικούς κλάδους στο Πανεπιστήμιο έχουμε σχεδόν το ίδιο ποσοστό φοιτητών και φοιτητριών, πολύ λιγότερες είναι οι γυναίκες που σταδιοδρομούν επιστημονικά από τους άνδρες που έχουν την ίδια κατάρτιση και τα ίδια διπλώματα.
Εγκριτη γαλλική εφημερίδα είχε πρώτο τίτλο «Η επιστημονική έρευνα έχει γάμπες τριχωτές». Πού οφείλεται αυτή η κατάσταση; Είναι λάθος των γυναικών που δεν έχουν φιλοδοξίες σ' αυτόν τον τομέα όπως διατείνονται μερικοί ή είναι θέμα παιδείας γενικότερης που απομακρύνει τις γυναίκες από την τεχνολογική και επιστημονική έρευνα, έστω και αν πρόκειται για νανοτεχνολογία; Ισως ότι το αγόρι παίζει με μπάλα και έχει την αίσθηση του χώρου του δημόσιου, ενώ το κορίτσι παίζει με κούκλες, που του δίνει μόνο την αίσθηση της ιδιωτικής και οικογενειακής εστίας, να προετοιμάζει αυτή την κατάσταση από τα πρώτα βήματα αγοριών και κοριτσιών. Ειπώθηκε ότι η γυναικεία συναισθηματικότητα είναι επίσης εμπόδιο στην έρευνα τη μηχανική, φυσική και στις απαιτήσεις που αυτή έχει. Να αναφέρω ότι οι γυναίκες γιατροί δύσκολα υπακούουν στις απαιτήσεις της επιστημονικής έρευνας, που θέλει ποσοστώσεις για το κάθε είδος θεραπείας, αν αυτές είναι πεπεισμένες επιστημονικά ότι η «α» θεραπεία είναι καλύτερη από τη «β».
Οι γυναίκες έχουν λιγότερη σχέση από ό,τι οι άνδρες με το εξουσιαστικό και οικονομικό πρόσωπο που έχει πάρει τώρα η έρευνα, λόγω της επέμβασης του ιδιωτικού τομέα σε όλες τις επιστημονικές εξερευνήσεις.
FRANCOISE COLLIN Εξαίρεση και κανόνας
Η ομόφωνη και δικαιολογημένη τιμή που αποδίδεται σε μια γυναίκα γνωστή σε όλους, τη Μαρία Κιουρί, τονίζει το γεγονός ότι αποτελεί εξαίρεση και υπογραμμίζει, μέσω της αντίθεσης, τον κανόνα της σχεδόν παντελούς απουσίας των γυναικών από την ιστορία των Επιστημών.
Αυτή η απουσία οφείλεται στην «εκ φύσεως» ανικανότητά τους, όπως θα μπορούσαν να υποστηρίξουν κάποιοι; Για πολύ καιρό τα κορίτσια ήταν αποκλεισμένα από τις διαδοχικές βαθμίδες της εκπαίδευσης, δύσκολα μπορούσαν να γίνουν φημισμένοι επιστήμονες.
Μόλις εδώ και 30 χρόνια αυτές οι διαδοχικές βαθμίδες έγιναν απόλυτα μεικτές. Οι συνήθειες όμως και οι προκαταλήψεις είναι μακρόχρονες, γίνονται αποδεκτές ακόμη και από αυτές που τις υφίστανται. Επιπλέον σήμερα η επιστήμη, πέρα από το διακύβευμα της γνώσης, εμπεριέχει και το διακύβευμα της εξουσίας, που προκαλεί έντονους ανταγωνισμούς. Η κατάσταση εξελίσσεται, η εξέλιξή της είναι όμως αργή και άνισα κατανεμημένη, ανάλογα με τους τομείς της έρευνας. Ακόμη και όταν μια γυναίκα συμβάλλει σημαντικά σε ένα επιστημονικό επίτευγμα, σπανίως αναφέρεται το όνομά της. Οι προκαταλήψεις ωστόσο υποχωρούν και οι γυναίκες είναι περισσότερο αποφασισμένες από ό,τι στο παρελθόν να επιβάλουν την αναγνώριση των προσόντων και της συνεισφοράς τους, παρ' ότι εξακολουθούν να προτιμούν συγκεκριμένους ερευνητικούς τομείς από άλλους.
Γιατί όμως να θέλουμε πάση θυσία τα κορίτσια να μπουν στις επιστήμες; Μήπως υπερτιμούμε μια γνώση ή μια στάση ζωής εις βάρος των άλλων, υποκύπτοντας στην τρομοκρατία της νεωτερικότητας; Σε αυτή τη συζήτηση δεν τίθεται θέμα ιεράρχησης της αξίας των τομέων στράτευσης των ανθρώπων. Είναι όμως αφύσικο αυτοί οι τομείς στράτευσης να διέπονται από μεροληψία, είτε ως προς το φύλο είτε ως προς τη φυλή. Οποια φιλοσοφική και πολιτική ανάλυση μπορούμε να κάνουμε σήμερα για την περιπέτεια της επιστήμης και τις τεχνολογικές συνέπειές της, θετικές ή αρνητικές, η περιπέτεια αυτή αφορά τόσο τις γυναίκες όσο και τους άνδρες της εποχής μας. Και οι μεν και οι δε εμπλέκονται σε αυτήν. Και οι μεν και οι δε δεσμεύονται σε αυτήν. Η λογική ανήκει και στις γυναίκες.
ΛΑΟΥΡΑ ΑΛΙΠΡΑΝΤΗ Οι διακρίσεις στην αγορά εργασίας
Η θέση των γυναικών στην αγορά εργασίας συζητείται ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, όπως και στην ΕΕ, στα πλαίσια της ευρωπαϊκής πολιτικής για την ισότητα ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών. Οπως έχει επισημανθεί, παρά την αύξηση του εκπαιδευτικού επιπέδου και τη βελτίωση της θέσης των γυναικών στην απασχόληση, εμφανίζονται σημαντικές διαφορές στην επαγγελματική διάρθρωση ανάμεσα στα δύο φύλα, με κύριο χαρακτηριστικό την επιλεκτική παρουσία των γυναικών σε ορισμένα επαγγέλματα που χαρακτηρίζονται ως «γυναικεία» και την περιορισμένη παρουσία τους σε θέσεις υψηλών βαθμίδων/ υπευθυνοτήτων της επαγγελματικής ιεραρχίας.
Οσον αφορά τον επιστημονικό τομέα (πανεπιστήμια και κέντρα έρευνας), αν και τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι η παρουσία των γυναικών αυξάνεται συνεχώς, η αναλογία των γυναικών είναι σημαντικά πιο μικρή, ενώ η κατανομή των θέσεων στους τομείς των επιστημών και των τεχνολογιών δεν είναι ισότιμη. Παρατηρείται η μειωμένη παρουσία των γυναικών σε ορισμένους επιστημονικούς κλάδους: φυσικές επιστήμες, επιστήμες μηχανικού - τεχνολογίας, πληροφορική κτλ.
Λίγες γυναίκες έχουν λοιπόν ίσες ευκαιρίες να απολαύσουν τα οφέλη και τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η επιστημονική σταδιοδρομία. Θα πρέπει, όπως έχει επισημανθεί, να αναζητηθούν και να εντοπισθούν τα αίτια αυτής της κατάστασης και οι παράγοντες που περιορίζουν την παρουσία των γυναικών στην επιστημονική σταδιοδρομία, όπως για παράδειγμα οι μηχανισμοί διακρίσεων, ο ανεπαρκής συνυπολογισμός των ιδιαίτερων δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην άσκηση των επαγγελματικών τους δραστηριοτήτων κτλ.
Στη χώρα μας υπάρχει έλλειψη στατιστικών δεδομένων για το ερευνητικό δυναμικό με διάκριση το φύλο και είναι πολύ εύκολο να παραβλεφθούν τα αποτελέσματα των έμμεσων και άμεσων διακρίσεων εξαιτίας της έλλειψης στατιστικών δεδομένων.
Η «Μελέτη για την ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στην επιστημονική έρευνα στην Ελλάδα», που πραγματοποιήθηκε από ομάδα ερευνητών του ΕΚΚΕ και χρηματοδοτήθηκε από τη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) (Β´ Κοινοτικό Πλαίσιο), στην πρώτη φάση προβλέπει την απεικόνιση της θέσης των ελληνίδων επιστημόνων στην επιστημονική και τεχνολογική έρευνα με τη συγκέντρωση στατιστικών στοιχείων αναλυτικών κατά φύλο.
Η «Βάση Δεδομένων Ι. Ερευνητικών Φορέων και Ερευνητικού δυναμικού δημόσιου τομέα» που διαμορφώθηκε από την ερευνητική ομάδα περιλαμβάνει βασικά, ποσοτικά στοιχεία για το ερευνητικό δυναμικό 50 ερευνητικών φορέων.
Οπως διαπιστώθηκε, οι γυναίκες που απασχολούνται στα δημόσια ερευνητικά κέντρα είναι αρκετά πιο λίγες συγκριτικά με τους άνδρες, ενώ στις θετικές επιστήμες η παρουσία τους περιορίζεται ακόμη πιο πολύ. Κατέχουν λιγότερο συχνά διδακτορικό δίπλωμα και είναι σημαντικά λιγότερες στην ανώτερη ερευνητική βαθμίδα (Α´), ενώ τις συναντάμε πιο συχνά στις ενδιάμεσες βαθμίδες (Β´ και Γ´). Στις διευθυντικές θέσεις και στα όργανα διοίκησης των Κέντρων η παρουσία τους είναι ασήμαντη. Με βάση την επεξεργασία δεδομένων της ΓΓΕΤ, τα διοικητικά συμβούλια των ερευνητικών κέντρων περιλαμβάνουν ελάχιστες γυναίκες επιστήμονες.
ΟΛΥΜΠΙΑ ΓΚΙΜΠΑ-ΤΖΙΑΜΠΙΡΗ Το «γυναικείο στυλ» στην επιστήμη
Οι αντιλήψεις σχετικά με τη μόρφωση και την κοινωνική θέση των γυναικών καθώς και το τι είναι ανδρικό και γυναικείο αναδιαμορφώθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες. Το ίδιο συνέβη και με τις σχετικές νομοθεσίες και έτσι οι γυναίκες μπόρεσαν να στραφούν προς τις σπουδές, την έρευνα και τη γνώση.
Ποια είναι όμως τα στοιχεία σύμφωνα με τα οποία προσδιορίστηκε η επιστημονική δράση ως μια ανδρική διαδικασία; Η φεμινιστική θεώρηση διαμορφώνει τις ερμηνείες της βασιζόμενη σε επιχειρήματα όπως: α) ο αποκλεισμός των γυναικών από την επιστημονική γνώση και το αποτέλεσμα που είχε αυτός για το είδος της παραγόμενης γνώσης, β) το γεγονός ότι η επιστημονική γνώση θεωρεί το ανδρικό φύλο τον κανόνα της φυσιολογικής συμπεριφοράς και γ) η προκατάληψη με την οποία η επιστήμη αντιμετώπισε τις γυναίκες.
Το θεωρητικό ερώτημα αν υπάρχει «γυναικείο στυλ» στην επιστήμη έλαβε τρεις διαφορετικές απαντήσεις: α) Η επιστήμη είναι μια αντικειμενική, ανιδιοτελής δραστηριότητα χωρίς καμία σχέση με το άτομο καθαυτό. β) Η θηλυκή διάσταση είναι τόσο ουσιαστική ώστε κάθε δραστηριότητα που υλοποιείται από γυναίκες φέρει τη σφραγίδα τους και γ) Η επιστήμη εξαρτάται από το περιβάλλον πλαίσιο και τον χρόνο.
Στην Ευρωπαϊκή Ενωση οι γυναίκες, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, κατέχουν λιγότερο από το 10% των ανώτερων θέσεων, παρά το γεγονός ότι το ήμισυ των πτυχιούχων είναι γυναίκες. Επίσης από την ίδια έρευνα προκύπτει ότι οι γυναίκες συμμετέχουν ελάχιστα στον σχεδιασμό της επιστημονικής πολιτικής.
Στην Ελλάδα, στον προπτυχιακό φοιτητικό πληθυσμό, οι γυναίκες συμμετέχουν σήμερα με ποσοστά μεγαλύτερα από εκείνα των ανδρών. Πολλές από αυτές προχωρούν και σε μεταπτυχιακές σπουδές ειδίκευσης και διδακτορικού διπλώματος, ενώ άλλες επιδίδονται ακόμη και σε μεταδιδακτορική έρευνα. Ωστόσο, ενώ το εκπαιδευτικό επίπεδο ανεβαίνει συνεχώς, είναι πολύ λίγες οι γυναίκες που καταλαμβάνουν υψηλές θέσεις. Ετσι το ποσοστό των καθηγητριών στα πανεπιστήμιά μας μόλις που αγγίζει το 10%, ενώ στην Ακαδημία Αθηνών η παρουσία τους είναι σχεδόν ανύπαρκτη.
Η μέχρι τώρα επικρατούσα επιστημονική πρακτική παρουσιάζει μια μερική μόνο εικόνα της κοινωνικής πραγματικότητας, που καταγράφεται από το πρίσμα της αντίληψης των ανδρών επιστημόνων οι οποίοι κυρίως ασχολήθηκαν με τη μελέτη και την ερμηνεία της επιστήμης. Αν όμως θέλουμε να έχουμε μια γενική και πλήρη ανάλυση της πραγματικότητας, τότε κρίνεται απαραίτητο πολλές ερευνητικές θεματικές να εξετασθούν και να αναθεωρηθούν και κάτω από το πρίσμα της γυναικείας οπτικής. Ηδη στα πανεπιστήμια έχουν ενσωματωθεί μαθήματα σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο σπουδών με αντικείμενο το φύλο, όπως επίσης και η ερευνητική δραστηριότητα αρχίζει να εμπλουτίζεται με παρόμοια θέματα και έτσι το μέλλον αρχίζει να προβάλλει αρκετά αισιόδοξο για τις γυναίκες επιστήμονες.
CLAUDINE HERMANN Η αλήθεια των αριθμών
Η πρώτη συνολική μελέτη που έγινε στη Γαλλία για να εκτιμήσει τη θέση των γυναικών στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας έδειξε ότι υπάρχουν διακρίσεις τόσο στην επιστημονική σταδιοδρομία όσο και στη συμμετοχή στα κέντρα αποφάσεων.
Παρ' ότι στο λύκειο τα κορίτσια αποτελούν το 43% των μαθητών των δεσμών επιστημονικής κατεύθυνσης, το ποσοστό τους, τόσο στα μαθήματα προετοιμασίας για την εισαγωγή στις επιστημονικές σχολές όσο και μέσα στα πανεπιστήμια, εξαρτάται από τον κλάδο: αποτελούν πλειονότητα στην Ιατρική, στη Φαρμακευτική και στις επιστήμες της ζωής, αλλά μόνο το 34% στις επιστήμες της ύλης και το 19% στις επιστήμες της μηχανικής. Το ένα τέταρτο των πτυχίων μηχανολόγων/μηχανικών απονέμονται σήμερα σε γυναίκες, όμως μόνο το 14% των εισαχθέντων στην Ecole Polytechnique είναι γυναίκες. Στις επιστημονικές πανεπιστημιακές σχολές ένα τέταρτο των λεκτόρων και 10% των καθηγητών είναι γυναίκες, με το τελευταίο ποσοστό να έχει εξελιχθεί ελάχιστα τα τελευταία 20 χρόνια.
Το ενδιαφέρον που εμφανίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990 για τη θέση των γυναικών στις επιστήμες συνδέθηκε με το γαλλικό πρόβλημα της ισχνής παρουσίας των γυναικών στην πολιτική. Πολλές εκθέσεις οργανώσεων, καθώς και αυτές που συντάχθηκαν ύστερα από αίτημα του πρώην πρωθυπουργού Λιονέλ Ζοσπέν επέτρεψαν την καλύτερη κατανόηση της θέσης των γυναικών στον δημόσιο τομέα, στην οικονομία... Το 2001 ιδρύθηκαν Αποστολές για τη θέση των γυναικών, μία στο υπουργείο Ερευνας και μία στο CNRS (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Ερευνας). Πολλές οργανώσεις εργάζονται υπέρ της προώθησης των κοριτσιών στις επιστημονικές σπουδές και της βελτίωσης της θέσης των γυναικών στα επιστημονικά και τεχνολογικά επαγγέλματα, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Τα θέματα αυτά έχουν σημαντικότερη επίδραση μέσα στο γενικότερο πλαίσιο της αδιαφορίας προς τις επιστημονικές σπουδές που παρατηρείται στις νέες γενιές.
πηγή: http://www.tovima.gr/

22 Οκτωβρίου 2011

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Το φαινόμενο. Στην έρευνα για την ανάγνωση που επισήμως θα ανακοινωθεί αύριο, Δευτέρα, από το ΕΚΕΒΙ και τη Μetron Αnalysis ανάμεσα σε άλλα ενδιαφέροντα, πιστεύω, στοιχεία υπάρχει και ένα που θα προκαλέσει. Κάποιους θα δυσαρεστήσει, άλλους θα ευχαριστήσει, ελπίζω τους περισσοτέρους να τους προβληματίσει. Στην έρευνα, λοιπόν, υπάρχει μια ερώτηση: «Ποιος συγγραφέας άσκησε πάνω σας καθοριστική επίδραση;». Οι απαντήσεις στο σύνολο των ερωτωμένων κατά σειρά είναι: Νίκος Καζαντζάκης, Πάολο Κοέλιο, Μενέλαος Λουντέμης, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και Λένα Μαντά. Στην ομάδα του «σκληρού πυρήνα» των αναγνωστών (αυτών που διαβάζουν πάνω από 10 βιβλία τον χρόνο) τα στοιχεία δεν διαφοροποιούνται καθόλου. Κατά σειρά οι επιδράσεις έχουν ως εξής: Ν. Καζαντζάκης, Φ. Ντοστογέφσκι, Λ. Μαντά, Κ. Καβάφης και Μ. Λουντέμης. Ο τελευταίος ισοβαθμεί με τους Χίσλοπ, Μυριβήλη και Γιάλομ. Αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι οι σύγχρονοι αναγνώστες είναι ακόμη επηρεασμένοι από νεανικά διαβάσματα (Καζαντζάκης, Λουντέμης) αλλά προσελκύονται και από τη light λογοτεχνία των μπεστ σέλερ. Μου κάνει εντύπωση ότι λείπουν μεγάλα ονόματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όπως π.χ. Σαίξπηρ, Φόκνερ, Γκαίτε, Μπαλζάκ, Φλομπέρ κ.ά., καθώς και ονόματα της σύγχρονης λογοτεχνίας, όπως π.χ. Ουμπέρτο Εκο, Χένρι Μίλερ, Βιρτζίνια Γουλφ κ.ά. Μοιάζει σαν τα γούστα των ελλήνων αναγνωστών να μένουν ακίνητα μέσα στον χρόνο και απλώς να ανανεώνονται από τα βιβλία της τρέχουσας μόδας.
Τάσεις. Παρακολουθώντας ένα βράδυ μια συζήτηση στο καφέ «Floral» για το ηλεκτρονικό βιβλίο στη χώρα μας διαπίστωσα για άλλη μία φορά πόσο μας λείπουν οι έρευνες και τα στοιχεία. Ολοι βαδίζουμε στα τυφλά. Ετσι προτίμησα να δω τι γίνεται στον αγγλοσαξονικό χώρο. Προτιμάνε οι αγγλοσάξονες αγοραστές βιβλίων τα e-books και πόσο; Σύμφωνα με διασταυρωμένες έρευνες σε ΗΠΑ και Αγγλία που ανακοινώθηκαν σε σχετικό συνέδριο πρόσφατα, τον Ιανουάριο του 2011 περισσότερο από το 3,3% των άγγλων αγοραστών βιβλίων προτίμησε ένα e-book έναντι μόλις 1% τον Σεπτέμβριο του 2010. Αντιστοίχως τον Ιανουάριο του 2011 στις ΗΠΑ το 13% των αγοραστών βιβλίων προτίμησε ένα e-book έναντι 3,9% τον Φεβρουάριο του 2010. Φυσικά σε αυτό βοήθησε και μια σταδιακή μείωση των τιμών των ηλεκτρονικών βιβλίων καθώς κατά μέσον όρο κοστίζουν το μισό από ό,τι η έκδοση με σκληρό εξώφυλλο (hardback) και τα 2/3 της τιμής της φτηνής έκδοσης (paperback). 

http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=393451

19 Οκτωβρίου 2011

Julian Barnes, lauréat du Man Booker Prize 2011

Julian Barnes, lauréat du Man Booker Prize 2011

Par LEXPRESS.fr, publié le 19/10/2011 à 10:00, mis à jour à 12:35
Julian Barnes, lauréat du Man Booker Prize 2011
Julian Barnes, lauréat du Man Booker Prize 2011
Jacques Sassie/ Mercure de France

L'écrivain britannique Julian Barnes a été couronné par le prestigieux Man Booker Prize pour son roman The Sense of an Ending

L'écrivain britannique Julian Barnes a reçu le Man Booker Prize 2011 pour son roman The Sense of an Ending, qui paraîtra en France en janvier 2013 au Mercure de France. Déjà finaliste à trois reprises, il a été préféré aux autres prétendants dont Stephen Kelman, A.D. Miller et Carol Birch
Dotée d'une récompense de 56 700 euros, cette prestigieuse distinction est décernée chaque année à un écrivain de langue anglaise. Traduit dans plus de 30 langues, Julian Barnes est l'auteur du Perroquet de Flaubert (prix Médicis 1986), Love, etc. (prix Fémina étranger 1992), La Table citron (2006) et Pulsations (2011). 
 http://www.lexpress.fr

17 Οκτωβρίου 2011

EKEBI: Οι Έλληνες διαβάζουν!

EKEBI: Οι Έλληνες διαβάζουν!


  Σχόλεια - In2life.gr
Δημοσίευση | 2 Μαΐου 2011

Η πανελλήνια έρευνα που πραγματοποίησε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, δείχνει ότι σε καιρούς κρίσης, αρκετοί είναι αυτοί που αφιερώνουν τον ελεύθερο χρόνο τους στο διάβασμα. Ο ειδικός σύμβουλος του ΕΚΕΒΙ και υπεύθυνος της έρευνας, Σωκράτης Καμπουρόπουλος, μας βοηθά να ανακαλύψουμε πόσο διαβάζουν οι Έλληνες και ποιες είναι οι αναγνωστικές τους συνήθειες.


«Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το αναγνωστικό κοινό δεν είναι μονοδιάστατο -μιλάμε για πολλά, διαφορετικά αναγνωστικά κοινά από άποψη φύλου, ηλικίας, στάσεων, έξεων, συμπεριφορών, κ.λπ., με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Ιδεατά, οφείλουμε να αποτυπώσουμε καλύτερα το προφίλ του καθενός από αυτά τα κοινά και να κάνουμε πιο ορατά τα βιβλία που τους ενδιαφέρουν («Υπάρχει ένα βιβλίο για σένα. Το έχεις διαβάσει;», λέει η φετινή καμπάνια για το βιβλίο μιας αλυσίδας πολυκαταστημάτων πολιτισμού). Επίσης, η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας ως πρακτικής από μικρή ηλικία είναι η μόνη εγγύηση ότι η οικονομική κρίση δεν θα ανακόψει, μεσοπρόθεσμα, την αγάπη μας για το διάβασμα», εξηγεί ο κ. Καμπουρόπουλος.

Τα… κακώς κείμενα Υπάρχουν όμως και τα αρνητικά συμπεράσματα. Ο κ. Καμπουρόπουλος τα συνοψίζει λέγοντας: «Η έρευνα του ΕΚΕΒΙ δε αποτυπώνει, δυστυχώς, μόνο θετικές τάσεις για το βιβλίο στη χώρα μας, μιας και το βιβλίο αφορά περισσότερα άτομα σε σχέση με πριν από μερικά χρόνια αλλά ταυτόχρονα διαβάζουμε λιγότερα βιβλία κατά μέσο όρο (5,9 βιβλία το χρόνο, σήμερα, 7 πριν από δέκα χρόνια) και σε συγκριτικά μεγαλύτερη ηλικία (στις ηλικίες 35-54 ετών, κυρίως)».

Και συνεχίζει: «Στην πρόσφατη έρευνα διαπιστώνεται μια μετατόπιση του κοινού από τη συστηματική προς την ασθενέστερη ανάγνωση. Θα πρέπει να έχετε υπόψη σας ότι η ανάγνωση βιβλίων αποτελεί την πιο πολύμορφη κοινωνική και πολιτιστική πρακτική (διαβάζουμε τόσο από ευχαρίστηση όσο και από ανάγκη, τόσο για μορφωτικούς όσο και για πολιτιστικούς αλλά και για πρακτικούς/πληροφοριακούς σκοπούς). Επομένως οι διαδικασίες που “φτιάχνουν” αναγνώστες είναι σύνθετες. Η εξοικείωση με το ελεύθερο, εξωσχολικό και κριτικό διάβασμα από το σχολείο είναι, ίσως, η πιο σημαντική -είναι κάτι που δεν θα “ξεθυμάνει” αργότερα. Γι’ αυτό και το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου ανέλαβε για πρώτη φορά την ευθύνη ενός προγράμματος φιλαναγνωσίας σε 800 ολοήμερα δημοτικά σχολεία, σε όλη τη χώρα, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας».

Στην ερώτηση για το πού πρέπει να εστιαστεί η προσπάθεια, στη μετατροπή των ασθενών αναγνωστών σε συστηματικούς ή στον περιορισμό του ποσοστού που δεν διαβάζει κανένα βιβλίο, ο κ. Καμπουρόπουλος επισημαίνει: «Κατά τη γνώμη μου, οι δύο αυτές διαδικασίες δεν βρίσκονται σε αντιδιαστολή. Η εξοικείωση με τη διαδικασία της ανάγνωσης δεν μπορεί παρά να οδηγεί σταδιακά από τα λίγα στα πολλά βιβλία. Αυτό που θα πρέπει να κατανοήσουμε, είναι το γιατί δεν ασχολούνται με το βιβλίο όσοι διαθέτουν τα μορφωτικά εφόδια και τον απαιτούμενο ελεύθερο χρόνο για να το κάνουν, αλλά παρόλα αυτά δεν επιλέγουν το βιβλίο στις καθημερινές τους πρακτικές».

Η ανάγνωση ΔΕΝ είναι γένους θηλυκού Με μια πρώτη ματιά, οι γυναίκες αναδεικνύονται πρωταθλήτριες στο σπορ της ανάγνωσης: το 9,4% των γυναικών εμπλουτίζουν τη βιβλιοθήκη τους με περισσότερα από 10 βιβλία το χρόνο (έναντι 6,8% των ανδρών), ενώ το 40,2% διαβάζουν 1-9 βιβλία το χρόνο, με το αντίστοιχο ποσοστό στους άντρες να μην ξεπερνά το 28%.

Παρ’ όλα αυτά, ο κ. Καμπουρόπουλος εξηγεί πως «η προσεκτική ανάγνωση των αποτελεσμάτων της έρευνας καταρρίπτει τον μύθο ότι “η ανάγνωση είναι γένους θηλυκού”. Οι γυναίκες -όσες γυναίκες διαβάζουν- είναι μεν περισσότερες από τους άντρες, αλλά έχουν στοιχεία χαλαρότερης έντασης στην αναγνωστική τους συμπεριφορά (δήλωσαν ότι διαβάζουν, κατά μέσο όρο, λιγότερα βιβλία από τους άντρες). Η κατεξοχήν υπεροχή τους αναδεικνύεται στο πεδίο των ασθενέστερων αναγνωστών, όπου το 40,2% των γυναικών δήλωσαν ότι διαβάζουν από 1-9 βιβλία το χρόνο, έναντι μόνο 28% των ανδρών. Επίσης, οι γυναίκες διαβάζουν περισσότερο από τους άντρες βιβλία λογοτεχνίας (μυθιστορήματα, διηγήματα και ποίηση), ψυχολογίας και θρησκείας, ενώ σε όλες τις άλλες θεματικές κατηγορίες (όπως π.χ., η ιστορία, η φιλοσοφία, τα ταξίδια, οι κοινωνικές επιστήμες, οι αρχαίοι συγγραφείς, το πολιτικό βιβλίο, οι τέχνες, οι θετικές επιστήμες), οι άντρες είναι αυτοί που υπερτερούν».

Σταθερά πρώτη η λογοτεχνία Το μυθιστόρημα παραμένει το δημοφιλέστερο είδος που επιλέγουν ως ανάγνωσμα οι Έλληνες. Η λογοτεχνία κυριαρχεί σε όλες τις ηλικίες αναγνωστών και είναι η μόνη κατηγορία βιβλίων στην οποία παρατηρήθηκε αύξηση ενδιαφέροντος σε σύγκριση με το 2004, ενώ σε σειρά προτίμησης ακολουθούν η ιστορία, η ψυχολογία, τα βιβλία θρησκευτικού περιεχομένου, η φιλοσοφία, τα ταξίδια, οι κοινωνικές επιστήμες και οι Αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς.

Το φαινόμενο αποδίδεται, σύμφωνα με τον κο Καμπουρόπουλο, στην οικονομική κρίση: «Σύμφωνα με στοιχεία διεθνών ερευνών, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι οι οικονομικές κρίσεις στρέφουν το κοινό στο βιβλίο για ψυχαγωγία. Αυτό θα μπορούσε να είναι μια εξήγηση για την αυξημένη δημοτικότητα της λογοτεχνίας, παρόλο που, ταυτόχρονα, έχουμε να κάνουμε με ένα είδος λογοτεχνίας που διεκδικεί και γνωσιακό περιεχόμενο (ιστορικό μυθιστόρημα, μυθιστόρημα που συνδέεται με την ψυχανάλυση, την επιστήμη, τη φυσική, τα μαθηματικά, κλπ.)».

Η πρωτιά της δεν αμφισβητείται σε καμία κατηγορία αναγνώστη, αφού «η προτίμηση στη λογοτεχνία αφορά τόσο τους “μέτριους ως συστηματικούς αναγνώστες” -ακόμα περισσότερο αυτούς- όσο και τους ασθενέστερους αναγνώστες, με μόνη ενδιαφέρουσα διαφορά, το γεγονός ότι η ξένη λογοτεχνία ισοβαθμεί με την ελληνική στην πρώτη θέση των προτιμήσεων, για τους πιο συστηματικούς».

Ο ρόλος των εκδοτικών οίκων δεν είναι αμελητέος. Πόσο επηρεάζει η εκδοτική παραγωγή την αναγνωστική συμπεριφορά και σε ποιο βαθμό οι προτιμήσεις του κοινού είναι αυτές που καθορίζουν τις εκδοτικές επιλογές; «Η εκδοτική παραγωγή είναι, κατά κανόνα, πιο πλουραλιστική σε σχέση με την αναγνωστική συμπεριφορά, προσφέροντας περισσότερες επιλογές. Ωστόσο, ο περιορισμός των μεγαλύτερων επιτυχιών κυρίως στον τομέα της λογοτεχνίας, κάνει τα βιβλία αυτά να είναι αντικείμενο ανταγωνισμού ανάμεσα στους λίγους μεγάλους εκδότες, και όχι τόσο, λ.χ., τα βιβλία δοκιμιακού περιεχομένου».

Το προφίλ του Έλληνα αναγνώστη σε αριθμούς
8,1%.
Το ποσοστό των Ελλήνων που διαβάζουν περισσότερα από 10 βιβλία τον χρόνο
34,2%. Το ποσοστό των Ελλήνων που διαβάζουν 1-9 βιβλία τον χρόνο
40,7%. Το ποσοστό των Ελλήνων που δεν διάβασαν απολύτως κανένα βιβλίο τον προηγούμενο χρόνο.
39%. Το ποσοστό των Ελλήνων που δεν διαβάζουν λόγω έλλειψης χρόνου.
35-54. Οι ηλικίες των περισσότερων από αυτούς που διαβάζουν τουλάχιστον 10 βιβλία τον χρόνο.
40,2%. Το ποσοστό των γυναικών που διαβάζουν από 1-9 βιβλία το χρόνο, έναντι 28% των ανδρών.
73%. Το ποσοστό των αναγνωστών που προτιμούν την ελληνική λογοτεχνία.
2 ώρες και 11'. Ο χρόνος που αφιερώνουν στην τηλεόραση όσοι διαβάζουν περισσότερα από 10 βιβλία το χρόνο. Ο αντίστοιχος χρόνος στον γενικό πληθυσμό είναι 3 ώρες και 18'.
5,6. Ο μέσος όρος των αναγνωσμένων βιβλίων για το 2010. Το 1999, ο μέσος όρος ήταν 7 βιβλία.
11,6. Ο μηνιαίος μέσος όρος των χρημάτων -σε ευρώ- που ξοδεύουν οι Έλληνες για αγορά βιβλίων.

15 Οκτωβρίου 2011

Τα εξι μυθιστορηματα που διεκδικουν το Μπουκερ 2011

Το «Βήμα» παρουσιάζει τις υποψηφιότητες της βραχείας λίστας
Τα έξι μυθιστορήματα που διεκδικούν το Μπούκερ 2011
Οι τίτλοι της βραχείας λίστας του Μπούκερ 2011
 
Ο νικητής ή η νικήτρια ανακοινώνεται την Τρίτη 18 Οκτωβρίου. Το βραβείο συνοδεύεται απ' το χρηματικό έπαθλο των 50.000 λιρών

Τζούλιαν Μπαρνς - «The Sense Of an Ending» (Jonathan Cape)
Ο Τόνι Γουέμπστερ και ο Άντριαν Φιν γνωρίζονται στο σχολείο και γίνονται φίλοι. Μοιράζονται τις ανησυχίες της αφυπνισμένης σεξουαλικότητάς τους κι επιπλέον το πάθος για τα κορίτσια και το διάβασμα στη δεκαετία του 1960. Ορκίζονται ότι θα μείνουν φίλοι για πάντα. Ο Άντριαν όμως αυτοκτονεί. Ήταν ένα παράξενο και έξυπνο παιδί, χαρακτηριζόταν από μια ιδιότυπη σοβαρότητα και τη βαθιά του αγάπη για τη φιλοσοφία και την ιστορία. Ο Τόνι, μεσήλικας πια, αναγκάζεται να κάνει τον απολογισμό μιας ήρεμης, «κανονικής» κατά τ' άλλα ζωής, όταν λαμβάνει ένα γράμμα απ' έναν δικηγόρο.

Το γράμμα τον πληροφορεί ότι ο Άντριαν, εδώ και σαράντα χρόνια, έχει αφήσει στον ίδιο το προσωπικό του ημερολόγιο και μέσα απ' τις σελίδες του τον προτρέπει (τον αναγκάζει μ' έναν τρόπο) να σκεφτεί τι έκανε τελικά με τη ζωή του, να στοχαστεί πώς έζησε μέχρι τώρα. Ο Βρετανός Τζούλιαν Μπαρνς, γαλλοτραφής και πολύ δόκιμος συγγραφέας, αναμετράται με τις αναπόδραστες, ψυχολογικές συνέπειες του γήρατος, γράφει για να διαχειριστεί τις απώλειες της ζωής και να σφυγμομετρήσει την ίδια τη μνήμη, την αδυναμία αλλά και τη απρόβλεπτη δυναμική της. Το βιβλίο θα κυκλοφορήσει απ' το «Μεταίχμιο» στα ελληνικά την άνοιξη του 2012.

Πάτρικ Ντε Γουίτ - «The Sisters Brothers» (Granta)
Όρεγκον 1851. Δυο αδέλφια, ο Έλι και ο Τσάρλι, διαβόητοι κακοποιοί και πληρωμένοι δολοφόνοι, ξεκινούν για το Σαν Φρανσίσκο με σκοπό να «καθαρίσουν» έναν μυστηριώδη άνδρα με το όνομα Χέρμαν Κέρμιτ Γουόρμ για κάποιον απροσδιόριστο λόγο. Τα δύο αδέλφια έχουν συνηθίσει το αίμα, ανέκαθεν είχαν τη συνήθεια να σκοτώνουν ανθρώπους και πάντα τους περιτριγύριζαν ένα σωρό φονιάδες. Στο περιπετειώδες ταξίδι τους έρχονται αντιμέτωποι με απρόσμενες εξελίξεις και βίαια περιστατικά. Είναι η εποχή που στην Άγρια Δύση ο «πυρετός του χρυσού» κατασκευάζει το αμερικάνικο όνειρο με εκκωφαντικό πιστολίδι και άπληστους χρυσοθήρες.

Ο Τσάρλι βγάζει το ψωμί του σκοτώνοντας όποιον μπαίνει εμπόδιο στις επιδιώξεις του. Ο Έλι από ένα σημείο και μετά σιχαίνεται αυτή τη ζωή που είναι βαμμένη στο αίμα και προτιμά να ερωτευθεί. Οι καβγάδες τους είναι ατέλειωτοι. Όταν στο τέλος φτάνουν στην Καλιφόρνια ανακαλύπτουν ότι αυτός που πρέπει να σκοτώσουν είναι ένας εφευρέτης ο οποίος κατέχει τη «μαγική φόρμουλα» που μπορεί να τους κάνει πλούσιους. Ό,τι ακολουθεί στο δεύτερο μυθιστόρημα του Καναδού συγγραφέα είναι μια ιστορία που ισορροπεί ανάμεσα στο δράμα και την κωμωδία.

Κάρολ Μπιρτς - «Jamrach's Menagerie» (Canongate Books)
«Γεννήθηκα δυο φορές. Πρώτα σ' ένα ξυλόσπιτο που προεξείχε πάνω απ' τα μαύρα νερά του Τάμεση, κι ύστερα πάλι, οκτώ χρόνια αργότερα στην Ράτκλιφ Χάιγουεϊ, όταν ο τίγρης με πήρε στο στόμα του κι άρχισαν όλα στην πραγματικότητα». Ο Τζάφι Μπράουν είναι ένα μικρό ανυπεράσπιστο παιδί όταν του επιτίθεται ένας τίγρης της Βεγγάλης στο Ίστ Εντ του Λονδίνου. Τον σώζει ο ιδιοκτήτης του τίγρη, ο Τσαρλς Τζάμρακ, εισαγωγέας και προμηθευτής εξωτικών και άγριων ζώων σε τσίρκα.

Ο Τζάφι αρχίζει να δουλεύει στο θηριοτροφείο του Τζάμρακ και να περιποιείται, μεταξύ άλλων, πιθήκους, ελέφαντες, καμήλες, φίδια κι όλων των ειδών τα πτηνά. Αυτό που τον ενοχλεί περισσότερο είναι το δωμάτιο με τα σιωπηλά πουλιά, όπου το καθένα απ' αυτά είναι κλεισμένο σ' ένα μικρό κι άχαρο κλουβί. Μέσα σε λίγο καιρό του δίδεται η ευκαιρία να πάρει μέρος σ' ένα συναρπαστικό ταξίδι: να κυνηγήσει και να πιάσει - όπως του λένε - ένα «δράκο»! Στην ουσία επιβιβάζεται σ' ένα φαλαινοθηρικό πλοίο του 19ου αιώνα και σαλπάρει με προορισμό την ωριμότητα, σ' ένα ιστορικό μυθιστόρημα που φέρνει άμεσα στο νου του αναγνώστη το «Μόμπι Ντικ» του Χέρμαν Μέλβιλ.

Έσι Εντούτζιαν - «Half Blood Blues» (Serpent's Tail)
Ο Ιερώνυμος Φολκ, στα δεκαεννιά του χρόνια, είναι ένας εξαιρετικά ταλαντούχος τρομπετίστας. Είναι ένας μαύρος πολίτης στη Γερμανία του Τρίτου Ράιχ και της «Αρίας Φυλής». Ανήκει σε μια δημοφιλή μπάντα της τζαζ μουσικής στην οποία έχουν απαγορευτεί οι ζωντανές εμφανίσεις στο Βερολίνο των τελών της δεκαετίας του 1930. Οι Ναζί έχουν απαγορεύσει αυτές τις «εκφυλιστικές» μελωδίες. Με δυο Αφροαμερικανούς φίλους του και μέλη της μπάντας, τον Σιντ Γκρίφιθς και τον Τσιπ Τζόουνς, ο Ιερώνυμος δραπετεύει στο Παρίσι το 1939 όπου, όταν πλέον κηρύττεται ο πόλεμος και εισβάλλουν οι Γερμανοί, κρύβονται μέχρι να βρουν τρόπο να ξεφύγουν εκ νέου απ' τους διώκτες τους της Γκεστάπο.

Ο τρομπετίστας που έχει εξελιχθεί στο ανερχόμενο αστέρι των παριζιάνικων καμπαρέ συλλαμβάνεται σ' ένα καφέ και οι πάντες χάνουν τα ίχνη του. Πενήντα χρόνια αργότερα, ο Σιντ επιστρέφει στο Παρίσι και συναντά τον Τσιπ που μ' ένα αποκαλυπτικό γράμμα του αποκαλύπτει ότι ο φίλος τους δεν εξοντώθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπως νόμιζαν. Η Καναδέζα Έσι Εντούτζιαν (γόνος Γκανέζων μεταναστών) γράφει μια ιστορία μυστικών και αποκαλύψεων που αφορά τους Αφρογερμανούς. Η παρουσία τους στη Γερμανία έχει τις ρίζες της στον 18ο αιώνα και φτάνει μέχρι τον Μεσοπόλεμο όταν και αριθμούσαν μερικές χιλιάδες.

Α. Ντ. Μίλερ - «Snowdrops» (Atlantic)
Το πρώτο μυθιστόρημα του Α. Ντ. Μίλερ ένα ψυχολογικό δράμα που εκτυλίσσεται στη διάρκεια ενός μοσχοβίτικου χειμώνα, όταν η ηθική πυξίδα ενός τριαντάρη Εγγλέζου αποπροσανατολίζεται από τις εκμαυλιστικές ευκαιρίες που του παρουσιάζονται στην καινούργια Ρωσία. Ο δυτικοευρωπαίος Νικ βρίσκεται στη Μόσχα για να μεταφέρει εκεί τα φώτα της ελεύθερης οικονομίας, αλλά και για να εκμεταλλευτεί τις πιθανότητες πλουτισμού που του παρέχει η μετασοβιετική Ρωσία, μια χώρα ηδονισμού κι απελπισίας, διαφθοράς κι αθωότητας, με μαγικές ντάτσες και χλιδάτα νυχτερινά κέντρα, όπου μυστικά -και πτώματα- αποκαλύπτονται μόνο όταν αρχίζει να λιώνει το χιόνι. Στη Μόσχα ο Νικ γνωρίζει και τη γοητευτική Μάσα.
Πρόκειται για την ερωτική ιστορία ενός ευάλωτου ανθρώπου σε μια διεφθαρμένη κοινωνία. Ο τριανταεπτάχρονος Α. Ντ. Μίλερ σπούδασε λογοτεχνία στο Κέιμπριτζ και το Πρίνστον. Έχει εργαστεί ως τηλεοπτικός παραγωγός πριν γίνει ανταποκριτής του «Economist» στη Ρωσία. Απ' το 2004 ως το 2007 ταξίδεψε σ' όλη την επικράτεια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Το βιβλίο έχει μεταφραστεί ήδη σε δεκαεννέα γλώσσες και στα ελληνικά με τον τίτλο «Κάτω απ' το Χιόνι» (Ωκεανίδα, μτφ Ρένα Χατχουτ). Ο συγγραφέας ζει στο Λονδίνο με τη γυναίκα και την κόρη του.

Στίβεν Κέλμαν - «Pigeon English» (Bloomsbury)
Ένα εντεκάχρονο αγόρι, ο Χάρισον Οπόκου ή αλλιώς Χάρι, που έχει πρόσφατα φτάσει από την Γκάνα με τη μητέρα του και τη μεγαλύτερη αδελφή του, αποφασίζουν να εγκατασταθούν σε μια περιοχή με δημοτικά διαμερίσματα, όπου συνυπάρχει πλήθος μεταναστών. Ο Χάρι προσπαθεί να προσαρμοστεί στην καινούργια του εγγλέζικη ζωή βλέποντας, ακούγοντας και προσπαθώντας πάντα με καλή διάθεση να μάθει όλα τα μαγικά τρικ που θα του εξασφαλίσουν την επιβίωσή του στην πόλη: τις συμμορίες στους δρόμους, το ντύσιμο, το περπάτημα. Όταν όμως ένα αγόρι βρίσκεται ξαφνικά μαχαιρωμένο στον δρόμο και η αστυνομία συναντά ένα τείχος σιωπής, ο Χάρι, εξαιρετικά αισιόδοξη φύση, αποφασίζει να διερευνήσει μόνος του το έγκλημα, θέτοντας σε κίνδυνο τον εύθραυστο ιστό που έχει πλέξει η μητέρα του για να κρατήσει την οικογένειά της ασφαλή.

Ο τριανταπεντάχρονος Στίβεν Κέλμαν, που έκανε πολλές δουλειές πριν στραφεί το 2005 στη λογοτεχνία, γράφει μια ιστορία για την σκληρότητα της ενηλικίωσης και την αγωνία της προσαρμογής στη νέα πατρίδα με φόντο μια πολυπολιτισμική γειτονιά στο Πέκαμ του Λονδίνου, ελεγχόμενη από συμμορίες, όπου η επιβίωση εξελίσσεται σε καθημερινό αγώνα. Η φωνή του μικρού αφηγητή κέρδισε τις εντυπώσεις για την αυθεντικότητα και τη σπιρτάδα της. Το βιβλίο κυκλοφορεί προσεχώς απ' τις εκδόσεις Μεταίχμιο με τίτλο «Άγρια Παιδιά» (μτφ. Κατερίνα Σχινά).

πηγή: http://www.tovima.gr

9 Οκτωβρίου 2011

Νικος Καζαντζακης Οδοιπορος και ταξιδευτης


Καζαντζακης Ιστορικο Μουσειο


Ιστορικο Μουσειο Ηρακλειου συλλογη Νικος Καζαντζακης


Καζαντζακης Ζορμπας εκδήλωση στα Γιαννενα 2010 Νο2


Καζαντζάκης Ζορμπάς εκδήλωση στα Ιωάννινα Νο1


Νικος Καζαντζάκης


Η τελευταια συνεντευξη του Νικου Καζαντζακη




7 Οκτωβρίου 2011

Στον σουηδο Τουμας Τρανστρεμερ το Νομπελ Λογοτεχνιας

Θεωρείται ο μεγαλύτερος σύγχρονος ποιητής της Σουηδίας
Στον σουηδό Τούμας Τρανστρέμερ το Νομπέλ Λογοτεχνίας
Ο 80χρονος Τούμας Τρανστρέμερ

 
 Στον σουηδό ποιητή Τούμας Τρανστρέμερ απονέμεται το Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας 2011, όπως ανακοίνωσε η Σουηδική Ακαδημία το μεσημέρι της Πέμπτης στη Στοκχόλμη.

«Με τις συμπαγείς, διαφανείς εικόνες του μας προσφέρει μια φρέσκια προσέγγιση της πραγματικότητας» ήταν η αιτιολόγηση των μελών της επιτροπής του Βραβείου Νομπέλ διά στόματος του μόνιμου γραμματέα της Σουηδικής Ακαδημίας Πέτερ Ένγκλουντ.

Ο 80χρονος Τούμας Τρανστρέμερ θεωρείται ο μεγαλύτερος σύγχρονος ποιητής της Σουηδίας. Τα υπερβατικά, σουρεαλιστικά ταξίδια του ποιητή στον εσωτερικό κόσμο και η στενή του σχέση με την ιδιαιτερότητα του σουηδικού τοπίου έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 50 γλώσσες. Στα ελληνικά κυκλοφορούν η συγκεντρωτική έκδοση «Τα ποιήματα» (Printa, 2004) και η εξαιρετικά δημοφιλής συλλογή του «Η πένθιμη γόνδολα» (Νεφέλη, 2000), μεταφρασμένες από τον Βασίλη Παπαγεωργίου.

Τα μέλη της Σουηδικής Ακαδημίας έχουν επικριθεί πολλές φορές τα τελευταία χρόνια για τις φιλοευρωπαϊκές επιλογές τους. Τέτοιου είδους παρατηρήσεις δεν απασχολούν όμως, όπως φάνηκε, τα μέλη της Επιτροπής Νομπέλ, η οποία και εφέτος απένειμε την ύψιστη λογοτεχνική διάκριση σε έναν Ευρωπαίο. Ο Τούμας Τρανστρέμερ γίνεται ο όγδοος Ευρωπαίος που τιμάται με το κορυφαίο λογοτεχνικό βραβείο στην υφήλιο τα τελευταία δέκα χρόνια, μετά τη Γερμανίδα Χέρτα Μίλερ (2009), τον γάλλο Ζαν-Μαρί Γκιστάβ Λε Κλεζιό (2008), τους Βρετανούς Ντόρις Λέσινγκ (2007) και Χάρολντ Πίντερ (2005), την Αυστριακή Ελφρίντε Γέλινεκ (2004), τον Ούγγρο Ίμρε Κέρτες (2002) και τον βρετανικής υπηκοότητας Β. Σ. Νάιπολ (2001) με καταγωγή από το Τρινιτάντ.

Ο Τούμας Τρανστρέμερ γεννήθηκε στη Στοκχόλμη το 1931. Η μητέρα του ήταν δασκάλα και ο πατέρας του δημοσιογράφος. Η γονείς του χώρισαν όταν ο ποιητής ήταν πολύ μικρός. Τον ανέθρεψε η μητέρα του, μαζί με τους γονείς της, στο εξοχικό των οποίων, στο αρχιπέλαγος της Στοκχόλμης, ο μικρός Τούμας περνούσε τα όμορφα καλοκαίρια των διακοπών του. 

Σπούδασε ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης και εργάστηκε ως ψυχολόγος κατ’ αρχάς σε σωφρονιστικό κατάστημα ανηλίκων και στη συνέχεια σε διάφορα ιδρύματα σε πολλά μέρη της χώρας του προσφέροντας υποστήριξη σε άτομα με ειδικές ανάγκες, καταδικασθέντες και τοξικομανείς. Το ενδιαφέρον του για την ποίηση εκδηλώθηκε στα λυκειακά του χρόνια μαζί με ένα εξίσου ισχυρό ενδιαφέρον για τη μουσική και ιδιαίτερα το πιάνο. Η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «17 ποιήματα» κυκλοφόρησε το 1954, όταν ακόμη σπούδαζε. Στις επόμενες συλλογές που εξέδωσε, από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 έως τη δεκαετία του 1970, εμπνεύστηκε από τα ταξίδια του στα Βαλκάνια, στην Ισπανία και στην Αφρική και απέδωσε την ταραγμένη ιστορία της Βαλτικής σαν ποιητική αναμέτρηση ανάμεσα στην ξηρά και τη θάλασσα.

Το 1990 υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο που του προκάλεσε μερική σωματική παράλυση και απώλεια της ομιλίας του. Δεν σταμάτησε όμως να γράφει. Η συλλογή του «Η πένθιμη γόνδολα» πούλησε, στην πρώτη της έκδοση το 1996, σχεδόν 30.000 αντίτυπα. Τα μισά από τα ποιήματα της συλλογής, όπως και όλα τα ποιήματα της συλλογής «Το μεγάλο αίνιγμα», γράφτηκαν μετά την περιπέτεια της υγείας του. Σε πρόσφατη συγκινητική εμφάνιση του ποιητή στο Λονδίνο, ενώ φίλοι της ποίησής του απάγγελναν στίχους του, ο ίδιος –ερασιτέχνης μουσικός– έπαιζε στο πιάνο μελωδίες μόνο με το αριστερό του χέρι. Διαρκής βοηθός στην επικοινωνία του με τον κόσμο, είναι η επί 53 χρόνια σύντροφός του, η σύζυγός του Μόνικα, με την οποία έχουν δύο κόρες.

Ο Τούμας Τρανστρέμερ έχει περιγράψει τα ποιήματά του σαν «τόπους συνάντησης», όπου το σκοτάδι και το φως, ο εσωτερικός κόσμος και το εξωτερικό περιβάλλον, ενώνονται για να μας προσφέρουν μια στιγμιαία επαφή με τον κόσμο, την Ιστορία ή τους εαυτούς μας.

Η ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας γέμισε ενθουσιασμό τους συμπατριώτες του ποιητή. Τελευταία φορά που η Σουηδία απέσπασε το Νομπέλ Λογοτεχνίας (έχουν τιμηθεί συνολικά έξι Σουηδοί στο παρελθόν) ήταν το 1974 όταν και το μοιράστηκαν οι Έιβιντ Τζόνσον και Χάρι Μάρτινσον. Το 1909 η Σέλμα Λάγκερλεφ, η συγγραφέας του βιβλίου «Το θαυμαστό ταξίδι του Νιλς Χόλγκερσον» έγινε η πρώτη Σουηδή που τιμήθηκε με το βραβείο.

«Το μόνο που θέλω να πω αστράφτει απρόσιτο» γράφει ο Τρανστρέμερ στο πρώτο ποίημα της συλλογής «Η πένθιμη γόνδολα».

Δείγματα της ποιητικής γραφής του Τούμας Τρανστρέμερ

Βράδυ – πρωί

Το κατάρτι του φεγγαριού έχει σαπίσει και το πανί έχει τσαλακωθεί. Ο γλάρος μεθυσμένος πετά μακριά πάνω απ’ το νερό. Το βαρύ τετράγωνο της αποβάθρας είναι καρβουνιασμένο. Οι λόχμες βυθίζονται στο σκοτάδι.

Έξω στις σκάλες. Η αυγή χτυπά και ξαναχτυπά στις γρανιτένιες πύλες της θάλασσας και ο ήλιος αστράφτει κοντά στον κόσμο. Μισοπνιγμένοι θερινοί θεοί ψηλαφούν στη θαλασσινή ομίχλη.
(Από την πρώτη του συλλογή, «17 ποιήματα, 1954)


Πένθιμη γόνδολα αρ. 2

Δυο γερόντια, πεθερός και γαμπρός, ο Λιστ και ο Βάγκνερ, μένουν στο Canale Grande μαζί με την αεικίνητη γυναίκα που είναι παντρεμένη με τον βασιλιά Μίδα, αυτόν που μεταμορφώνει ό,τι αγγίξει σε Βάγκνερ.

Το πράσινο ψύχος της θάλασσας διαπερνά τα δάπεδα του μεγάρου.

Ο Βάγκνερ είναι καταβεβλημένος, η γνώριμη κατατομή που μοιάζει φασουλή είναι κουρασμένη όσο ποτέ άλλοτε,
το πρόσωπό του λευκή σημαία.

Η γόνδολα είναι βαριά φορτωμένη με τις ζωές τους, δυο εισιτήρια μ’ επιστροφή και ένα απλό.

(Από τη συλλογή «Η πένθιμη γόνδολα», 1996)


Προσόψεις

Στην άκρη του δρόμου βλέπω την εξουσία και μου φαίνεται σαν κρεμμύδι με αλληλοεπικαλυπτόμενα πρόσωπα που αποσπώνται το ένα μετά το άλλο…
(Από τη συλλογή «Το μεγάλο αίνιγμα», 2004)

 http://www.tovima.gr

Οι δημιοι φερνουν πετρες, ο Θεος γραφει στην αμμο/

ΤΟΥΜΑΣ ΤΡΑΝΣΤΡΕΜΕΡ

/Οι δήμιοι φέρνουν πέτρες, ο Θεός γράφει στην άμμο/

Ο πιο γνωστός Σκανδιναβός ποιητής, που "έπαιζε" για χρόνια στα φαβορί, βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2011 με... 20 λεπτά καθυστέρηση

Ο Τούμας Τράνστρεμερ στο σπίτι του στη Στοκχόλμη
Ο Τούμας Τράνστρεμερ στο σπίτι του στη Στοκχόλμη
"Σέρνομαι σαν άγκυρα στον πυθμένα της θάλασσας. / Και τι δεν πιάνω που δεν το χρειάζομαι. / Κουρασμένη αγανάκτηση, κυρωμένη αυτοεγκατάλειψη. / Οι δήμιοι φέρνουν πέτρες, ο Θεός γράφει στην άμμο". Είναι ένα δείγμα από την ποίηση του 80χρονου Τούμας Τράνστρεμερ, του Σουηδού ποιητή που κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2011.
Ο Τράνστρεμερ, ο πιο γνωστός Σκανδιναβός ποιητής, "έπαιζε" για χρόνια στα φαβορί. Μόνο που φέτος τα στοιχήματα τον ήθελαν στη δεύτερη θέση, αφού την πρώτη καταλάμβανε ο Σύρος ποιητής Αδωνις. Εκείνοι που ποντάριζαν στον τελευταίο έβλεπαν πίσω από μια τέτοια επιλογή την "αραβική άνοιξη".
Η Σουηδική Ακαδημία όμως στράφηκε φέτος στο εσωτερικό της χώρας της, δίνοντάς της το έκτο Νόμπελ στην ιστορία του θεσμού (από το 1901) και το πρώτο ύστερα από 37 χρόνια, το 1994, όταν το είχαν μοιραστεί οι Εϊβίντ Τζόνσον και Χάρι Μάρτινσον.
Ενα μικρό, προφανώς τυχαίο, "καψώνι" έσβησε για είκοσι μόλις λεπτά τις ελπίδες του Σουηδού ποιητή και φέτος για το Νόμπελ.
Συνήθως ο γενικός γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας τηλεφωνεί στον νέο νομπελίστα στις 12.30 ακριβώς. Το τηλέφωνο του Τράνστρεμερ χτύπησε στη μία παρά δέκα? Λίγο αργότερα το σπίτι του γέμισε από δημοσιογράφους.
Ο Τούμας Τράνστρεμερ με τον Ελληνα μεταφραστή του, Βασίλη Παπαγεωργίου
Ο Τούμας Τράνστρεμερ με τον Ελληνα μεταφραστή του, Βασίλη Παπαγεωργίου
"Ηταν μεγάλη ανακούφιση" δήλωσε η κόρη του για λογαριασμό του πατέρα της, ο οποίος ύστερα από ένα εγκεφαλικό το 1990 βρίσκεται σε αναπηρικό καροτσάκι και έχει χάσει τη φωνή του.
Ο Τούμας Τράνστρεμερ (γενν. το 1931 στη Στοκχόλμη) ανήκει στον ευρύτερο χώρο του μοντερνισμού, με καθαρό και φυσικό λυρικό λόγο. Θεωρείται δεξιοτέχνης δύσκολων ποιητικών μορφών, όπως η σαπφική στροφή και το χαϊκού.
Ο νομπελίστας ομότεχνός του Γιόζεφ Μπρότσκι τον έχει χαρακτηρίσει "ποιητή πρωταρχικής σημασίας και απίστευτης ευφυΐας". Στο σκεπτικό της η Σουηδική Ακαδημία αναφέρει: "Με τις πυκνές, διαφανείς εικόνες του μας επιτρέπει να κοιτάξουμε την πραγματικότητα με μια ματιά".
"Το μόνο που θέλω να πω αστράφτει απρόσιτο" έχει γράψει ο ίδιος, μεταφρασμένος σε 50 γλώσσες. Στα ελληνικά κυκλοφόρησε το 2000 η ποιητική του συλλογή "Η πένθιμη γόνδολα" (εκδ. Νεφέλη).
Με την ευκαιρία εκείνης της έκδοσης είχε ταξιδέψει στην Αθήνα. Η ίδια συλλογή συμπεριλήφθηκε στην έκδοση "Τα ποιήματα" (εκδ. Printa, 2004), με τις 13 μέχρι τότε ποιητικές συλλογές του. Μεταφραστής ήταν ο Βασίλης Παπαγεωργίου, καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας, Δημιουργικής Γραφής και Δραματουργίας στο σουηδικό Πανεπιστήμιο Vaxjo και φίλος του Τράνστρεμερ.
"Λυρική φωνή"
"Είναι μια λυρική φωνή, η οποία είναι φυσικότατη και απλή. Κρύβει μέσα της μια καταφατική αντίληψη για τον κόσμο. Χωρίς να έχει τις σουρεαλιστικές εικόνες του Ελύτη, αλλά με εξίσου πολύ δυνατές μεταφορές, αναιρεί τα όρια του κόσμου" μας είπε, σε τηλεφωνική επικοινωνία μαζί του, από τη Βοστόνη όπου βρισκόταν χθες.
Η φύση στην ποίησή του αιφνιδιάζει με τις απρόσμενες εικόνες της. "Του αρέσουν οι μεγάλες εκτάσεις, ό,τι εκτείνεται στο άπειρον, είτε είναι η φύση είτε ο άνθρωπος" τονίζει ο μεταφραστής του, ο οποίος εντοπίζει το τραγικό στην ποίηση του Τράνστρεμερ και το κοινό στοιχείο του με τον Ελύτη.
"Το τραγικό βρίσκεται στο ότι σ' αυτό το άπειρο δεν υπάρχει ένα μεταφυσικό όριο. Με αυτή την έννοια υπάρχει μια τραγική συνείδηση ότι ο άνθρωπος στέκει μόνος στο σύμπαν. Αλλά αυτό αντί να τρομάζει, όπως συμβαίνει σε πολλούς υπαρξιακούς ποιητές και μοντερνιστές, σ' εκείνον δημιουργεί ευφορία. Εδώ έχει κάτι κοινό με τον Ελύτη ? ''αυτός ο κόσμος ο μικρός ο μέγας''".
Η αγάπη για τη μουσική, οι σπουδές ψυχολογίας και η εργασία του ως ψυχολόγου έχουν παίξει τον ρόλο τους στο έργο του.
ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΟΥΜΠΟΥΛΑ
dirouboula@pegasus.gr
 http://www.ethnos.gr

Εκθεση στο Λούβρο για την Αρχαία Μακεδονί

Έκθεση με τίτλο "Αρχαία Μακεδονία: Στο βασίλειο του Μεγάλου Αλεξάνδρου", εγκαινιάζεται στις 12 Οκτωβρίου στο Λούβρο.

Εκθεση στο Λούβρο για την Αρχαία Μακεδονία
Τα δημοσιογραφικά εγκαίνια θα γίνουν από τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, Θεόδωρο Πάγκαλο στις 11:00 πμ της Δευτέρας, ενώ οι πόρτες για το κοινό θα "ανοίξουν" την επόμενη ημέρα, στις τέσσερις το απόγευμα.
Τα μεγάλα γλυπτά από τη Μακεδονία βγήκαν από τις αποθήκες του Λούβρου και βρήκαν τη θέση τους στην έκθεση, οι "Μαγεμένες" της Θεσσαλονίκης συντηρήθηκαν και στήθηκαν στο σκηνικό των σχεδίων του Gravier D'Otire, ο Αλέξανδρος της Πέλλας και ο Αλέξανδρος Azara, η "δέσποινα των Αιγών" μαζί με τα αρχιτεκτονικά μέλη του ανακτόρου των Αιγών από τις ανασκαφές του 19ου αιώνα τοποθετήθηκαν στο επιβλητικό σκηνικό που δημιουργήθηκε από τα σχέδια του L. Heuzey και του Η. Daumet.

Τα σύνολα των τάφων από το Καραμπουρνάκι που από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο φυλάσσονταν στο Λούβρο ενώθηκαν με αυτά από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και φιλοξενούνται στην ενότητα των αρχαϊκών χρόνων σε αρμονική συνύπαρξη με τα επιβλητικά σύνολα των ανασκαφών της Σίνδου, της Αγ. Παρασκευής, της Μένδης, της Αίνειας, του Αρχοντικού.

Εξαιρετικής τέχνης οικιστικά ή ταφικά σύνολα από το Δερβένι, την Αμφίπολη, την Πύδνα, την Απολλωνία, τη Θεσσαλονίκη, προερχόμενα όλα από τις ανασκαφές των τελευταίων χρόνων στον μακεδονικό βορρά αφηγούνται την καθημερινότητα της μακεδονικής κοινωνίας, τον κόσμο των γυναικών, των ανδρών, των παιδιών, τις τέχνες, την εκπαίδευση, τον οπλισμό, τα ταφικά έθιμα, τις θρησκευτικές δοξασίες των Ελλήνων του Βορρά, του βασιλείου της Μακεδονίας.

Την ημέρα των εγκαινίων αναμένεται να κυκλοφορήσει και ο πολυσέλιδος κατάλογος o μεγαλύτερος μέχρι τώρα κατάλογος που έχει εκδόσει το Τμήμα Ελληνικών, Ετρουσκικών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων του Λούβρου, αλλά και ο πληρέστερος μέχρι τώρα γενικά για την αρχαία Μακεδονία βρίσκεται ήδη επί του πιεστηρίου.

Παράλληλα έχουν προγραμματιστεί πολλές εκδηλώσεις στο Λούβρο με κορυφαίο γεγονός την Διεθνή Συνάντηση για την Αρχαία Μακεδονία στις 2-4 Δεκεμβρίου και έχει ετοιμαστεί και μία 55 λεπτών ταινία για τον Μ. Αλέξανδρο και τη Μακεδονία στην οποία παρουσιάζονται όλες οι πρόσφατες ανασκαφές με αρχαιολογικά δεδομένα από τους ανασκαφείς.
Η έκθεση θα έχει διάρκεια έως 16 Ιανουαρίου 2012.

Η Κρητη στην παγκοσμια ελιτ


ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Παρασκευή 07 Οκτωβρίου 2011
Στα οκτώ χρόνια που οι «Τάιμς του Λονδίνου» δημοσιεύουν την κατάταξη των πανεπιστημίων του κόσμου στην ειδική έκδοση «Times Higher Education», το Χάρβαρντ ερχόταν πρώτο. Φέτος τα πράγματα άλλαξαν. Στην κατάταξη που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα το γνωστότερο ίσως πανεπιστήμιο του κόσμου υποσκελίστηκε από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνιας (Caltech), το οποίο παρουσίασε αύξηση 16% στις επενδύσεις του στον τομέα της έρευνας. Κατά τα άλλα, το Πανεπιστήμιο της Κρήτης είναι το μοναδικό ελληνικό ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα που περιλαμβάνεται φέτος στον κατάλογο (στις θέσεις 276-300 από τις 401-450 πέρυσι). Στον περυσινό κατάλογο των 400 πρώτων περιλαμβανόταν επίσης το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (286η θέση), ενώ στις θέσεις 451-500 κατατάσσονταν το Αριστοτέλειο και το Πανεπιστήμιο της Πάτρας.
Τις πρώτες θέσεις της κατάταξης καταλαμβάνουν και φέτος αμερικανικά και βρετανικά πανεπιστήμια. Επτά αμερικανικά είναι ανάμεσα στα δέκα πρώτα και 75 στα 200 πρώτα της εν λόγω κατάταξης. Μαζί με το Χάρβαρντ στη δεύτερη θέση βρίσκεται το Στάνφορντ και ακολουθούν η Οξφόρδη, το Πρίνστον και το Κέμπριτζ. Το πρώτο μη αγγλοσαξονικό πανεπιστήμιο στον κατάλογο είναι το Ελβετικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας στη Ζυρίχη (15η θέση).
Εκτός από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, η Ολλανδία και η Γερμανία έχουν τα περισσότερα πανεπιστήμια στις 200 πρώτες θέσεις του καταλόγου (21 η καθεμιά) και ακολουθούν ο Καναδάς (9 πανεπιστήμια) και η Αυστραλία (7 πανεπιστήμια). Η Γαλλία βρίσκεται στη δέκατη θέση των χωρών με τα περισσότερα πανεπιστήμια στην κατάταξη, μπροστά από το Χονγκ Κονγκ, αλλά μετά τον Καναδά, την Ελβετία, την Αυστραλία, την Ιαπωνία και τη Σουηδία. Το πρώτο γαλλικό ΑΕΙ στον κατάλογο είναι η Εκόλ Νορμάλ Σιπεριέρ (59η θέση) και ακολουθούν η Εκόλ Πολιτεκνίκ (63η), το Πανεπιστήμιο Πιερ και Μαρί Κιουρί (84η), η Εκόλ Νορμάλ Σιπεριέρ της Λυών (141η) και το Πανεπιστήμιο Παρί Ντιντερό - Παρί 7 (169η). Το πρώτο ασιατικό πανεπιστήμιο είναι του Τόκιο, στην 30ή θέση, ενώ το Πανεπιστήμιο του Πεκίνου βρίσκεται στην 49η θέση.
Το Χάρβαρντ εμφανίζεται συχνά επικεφαλής σε τέτοιες διεθνείς συγκρίσεις -περιλαμβανομένου και του καταλόγου με τα πλουσιότερα πανεπιστήμια - όμως σ' αυτή την περίπτωση περιορίστηκε στη δεύτερη θέση από το California Institute of Technology, γνωστό ως Caltech. Εχει την έδρα του στην Πασαντίνα και είναι ένα σχετικά μικρό ίδρυμα, με περίπου 2.000 ως επί το πλείστον μεταπτυχιακούς φοιτητές και σχεδόν 500μελές προσωπικό. Σε σύγκριση, η Οξφόρδη έχει περίπου 21.000 φοιτητές.
ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ. Ωστόσο αρκετές αμφισβητήσεις διατυπώνονται για τις κατατάξεις αυτές. Η απονομή ενός Νομπέλ, για παράδειγμα, σε καθηγητή ενός πανεπιστημίου ανεβάζει το συγκεκριμένο ίδρυμα κατά 20 με 30 θέσεις, λέει ο Αλέν Μπερέτζ, πρόεδρος του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου. Την περασμένη Δευτέρα, ένας από τους καθηγητές του, ο Ζιλ Οφμάν, κέρδισε το Νομπέλ Ιατρικής. Η διάκριση αυτή θα επιτρέψει στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου να ανέβει σημαντικά σε επόμενες κατατάξεις. Ομως ο Μπερέτζ παραμένει ψύχραιμος. «Μήπως με την ανακοίνωση αυτού του Νομπέλ βελτιώθηκε ριζικά μεμιάς η ποιότητα της έρευνάς μας; Προφανώς όχι», σχολιάζει στη «Λε Μοντ».
Η κατάταξη της έκδοσης «Times Higher Education» λαμβάνει υπόψη διάφορους παράγοντες για την αξιολόγηση των πανεπιστημίων, όπως έρευνα, χρηματοδότηση, ποιότητα διδακτικού προσωπικού, διεθνείς δραστηριότητες και δημοσιεύσεις σε ειδικές επιθεωρήσεις. Ο φετινός κατάλογος υπάρχει στη διεύθυνση http://www.timeshighereducation.co.uk/world-university-rankings/2011-2012/europe.html.