Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα έκθεση α΄λυκείου. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα έκθεση α΄λυκείου. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

30 Μαρτίου 2011

Διάλογος (Διάγραμμα έννοιας)

ΕΝΝΟΙΑ ΔΙΑΛΟΓΟΥ:
Ο διάλογος είναι μέσο επικοινωνίας και επίλυσης των διαφορών μεταξύ ατόμων και λαών. Είναι η τελειότερη μορφή επικοινωνίας γιατί στηρίζεται στο λόγο, που αποτελεί μέσο έκφρασης των σκέψεων και των συναισθημάτων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο διάλογος αποτελεί την πεμπτουσία της ΔημοκρατίαςΜε το διάλογο ο άνθρωπος, διατυπώνει ιδέες και ανταλλάσσει τις σκέψεις και εξωτερικεύει τον εσωτερικό του κόσμο μέσα από μια ατελεύτητη διαδικασία επικοινωνίας. O διάλογος διαδραματίζει αποφασιστικά στην ολοκλήρωση του ατόμου και στην αναβάθμιση της κοινωνίας, αφού αποτελεί υπέρτατη κοινωνική και πνευματική αξία.

1. Διάλογος είναι μορφή επικοινωνίας και πραγματώνεται με:
α) Την αντιπαράθεση των απόψεων. Βασικό συστατικό στοιχείο του διαλόγου είναι η διαφωνία, που τον διακρίνει από την απλή συνομιλία.
β) Την εναλλαγή των απόψεων. Τα διαλεγόμενα μέρη αναλαμβάνουν το ρόλο πομπού και δέκτη, που αντικαθιστούν αμοιβαία ο ένας τον άλλον κατά τη συζήτηση.
2. Από τα παραπάνω συνεπάγονται αντίστοιχα τα εξής:
α) Στόχος της αντίθεσης που εκφράζεται με το διάλογο είναι η εξέταση της ορθότητας των πραγμάτων, η διαμόρφωση μιας άποψης που θα στηρίζεται στη σύζευξη των αντιπαρατιθέμενων γνωμών, η αναζήτηση της αλήθειας («την αλήθεια που την έδειξαν οι θεοί απ’ την αρχή στον άνθρωπο, αλλά με το πέρασμα του χρόνου να την αναζητούν και να τη βρίσκουν όρισαν») – (Ξενοφάνης).
β) Επιβάλλεται πάντα η ύπαρξη κανόνων και προϋποθέσεων, που πρέπει να ακολουθούν οι διαλεγόμενοι, ώστε να αποφεύγεται ο κίνδυνος του μονολόγου ή της λογομαχίας.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΟ ΔΙΑΛΟΓΟ:
• Η σαφής γνώση του αντικειμένου της συζήτησης, αλλά και η ευρύτερη πνευματική καλλιέργεια εξασφαλίζουν την αλληλουχία των απόψεων και τη δυνατότητα πειθούς.
• Η ετοιμότητα και η ευστροφία είναι χαρακτηριστικά που δυναμώνουν πάντα τη θέση του ομιλητή και του επιτρέπουν να προβάλλει εύστοχη επιχειρηματολογία.
• Η διαφωνία είναι αναπόφευκτη στον ελεύθερο δημοκρατικό διάλογο, επειδή με τη διαφωνία και τον αντίλογο οξύνεται η κρίση, ενδυναμώνεται ο προβληματισμός, διατυπώνονται νέες ιδέες και αρχές, επιλύονται οι διαφορές και γεφυρώνονται τα χάσματα.
• Η δημοκρατία ως πολίτευμα και ως τρόπος ζωής αποτελεί εγγύηση για το διάλογο γιατί έτσι μόνο ανταλλάσσονται απόψεις και εξασφαλίζεται η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών. Ο πλουραλισμός απόψεων και η πολιτική πολυφωνία αποτελούν ζωτικό στοιχείο της δημοκρατίας. Το δημοκρατικό πολίτευμα στηρίζεται στην ελευθεροτυπία και στην ελεύθερη πάλη των ιδεών.
• Αναγκαίος όρος για μια γόνιμη συζήτηση είναι η ελευθερία της έκφρασης καθώς και η απρόσκοπτη διακίνηση των ιδεών. Είναι αναγκαίο οι διαλεγόμενοι να αντιμετωπίζονται ισότιμα και να εκφράζουν αδέσμευτα όσα πρεσβεύουν.
• Ο σεβασμός για τη γνώμη του άλλου και η αξιολόγηση κάθε συνομιλητή ανάλογα μόνο με την ορθότητά της.
• Η διατήρηση της ηρεμίας, της αυτοκυριαρχίας και της σύνεσης ακόμα και όταν παρουσιάζονται θέσεις αντίθετες προς τις υπάρχουσες
• Απαιτείται ωριμότητα από την πλευρά του ατόμου, ώστε να γίνονται αποδεκτά τα λάθη του και μην εκλαμβάνεται η ορθότητα της άλλης όψης ως αμφισβήτηση της αξιοπρέπειάς του.
• Από τα δύο παραπάνω στοιχεία συνεπάγεται ότι η κατάρριψη του εγωισμού είναι απαραίτητη προϋπόθεση, που εξασφαλίζει την αυτοσυγκράτηση και δε μετατρέπει το διάλογο σε προσωπική αναμέτρηση. Ο διάλογος, ακόμα, θα πρέπει να είναι απαλλαγμένος από την αυθεντία, ώστε να διατηρεί ο συνομιλητής πάντα ανοιχτά και άγρυπνα τα μάτια της ψυχής του. Η μισαλλοδοξία, η εμπάθεια, η ισχυρογνωμοσύνη, οι λοιδορίες, η λεκτική βία, οι προπηλακισμοί, και οι προκαταλήψεις λειτουργούν αρνητικά και παρεμποδίζουν την ομαλή λειτουργία του διαλόγου.
• Στόχος του διαλόγου είναι η αναζήτηση της αλήθειας και όχι η εξυπηρέτηση επιμέρους σκοπιμοτήτων ή η επίδειξη των ικανοτήτων του ατόμου.
• Οι αποφάσεις του διαλόγου πρέπει να μετουσιώνονται σε πράξη, διαφορετικά επιτυγχάνεται μόνο η θεωρητική ικανοποίηση των ανησυχιών.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ - ΑΞΙΑ:
Α. ΣΤΟ ΑΤΟΜΟ:
1. Ο διάλογος βοηθά το άτομο στην εμπέδωση των γνώσεων που έχει ήδη αποκτήσει, ενώ παράλληλα συντελεί στη διεύρυνση των γνωστικών και πνευματικών του οριζόντων. Επιπλέον, συμβάλλει στον απαγκίστρωση από λανθασμένες αντιλήψεις ή αυθαίρετα συμπεράσματα. Ο διάλογος κινητοποιεί ηθικά και πνευματικά τον άνθρωπο και διευρύνει συνεχώς τους πνευματικούς του ορίζοντες καθώς του προσφέρει συναισθηματική εγρήγορση, σφαιρική και πολύπλευρη προσέγγιση των διαφόρων θεμάτων καθώς και τη δημιουργική αναζήτηση και προσπέλαση της αλήθειας και της ουσίας των πραγμάτων.

2. Επιτρέπει την καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας, αφού το άτομο είναι υποχρεωμένο να αναπτύξει τις οποιεσδήποτε απόψεις του στηριζόμενος σε λογικά επιχειρήματα ή να προβάλλει αντίθετες απόψεις, βοηθάει το άτομο στο να αντιμετωπίζει πολύπλευρα την πραγματικότητα και να αποκτήσει μια διευρυμένη και σφαιρική αντίληψη γύρω από τα πράγματα και τα φαινόμενα. Το άτομο γίνεται αντικειμενικό.

3. Το άτομο μαθαίνει να ελέγχει τα συναισθήματά του, να κυριαρχεί σ’ αυτά με την ορθή σκέψη και τη δύναμη του λόγου. Άλλοτε πάλι, εκφράζει συναισθήματα, εξωτερικεύεται, αποβάλλει την εσωστρέφεια, υποτάσσει τον εγωισμό του.

4. Καλλιεργούνται τα ηθικά στοιχεία της προσωπικότητας. Καλλιεργείται ο σεβασμός, εκδηλώνεται η φιλία, η άμιλλα, η αυτοκυριαρχία και γίνεται αντιληπτή η αξία της ομαδικότητας και η ανάγκη της συνεργασίας.

5. Ο διάλογος αποτελεί ερέθισμα για αυτοκριτική, όταν το άτομο ανακαλύπτει μέσα απ’ αυτόν τις αδυναμίες του χαρακτήρα του και την ένδεια του πνεύματός του.

6.Εν κατακλείδι, γίνεται κατανοητό ότι ο διάλογος καλλιεργεί και αναπτύσσει την προσωπικότητα του ατόμου, συμβάλλοντας θετικά προς την κατεύθυνση της ηθικοπνευματικής του ολοκλήρωσης.

Β. ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ:
1. Οι αποφάσεις που απορρέουν από το διάλογο – αποφάσεις κοινής αποδοχής και λογικά επεξεργασμένες – χαρακτηρίζονται από την ορθότητα και προάγουν την ασφαλέστερη αντιμετώπιση των προβλημάτων. Ο πολίτης που συμμετέχει εμβαθύνει στα προβλήματα με αποτέλεσμα να διαμορφώνει μια συγκροτημένη άποψη για τα διάφορα θέματα.

2. Η αντίθεση – ουσιαστικό στοιχείο του διαλόγου – αμφισβητεί κάθε κατεστημένη τάξη πραγμάτων, καταρρίπτει οτιδήποτε προβάλλει ως απόλυτο, με αποτέλεσμα τη δυναμική και δημιουργική εξέλιξη της κοινωνίας. Εξανθρωπίζει, προάγει την κοινωνία, εγγυάται την πολύτιμη ετερότητα.

3. Ο διάλογος θεμελιώνει τη δημοκρατία, αφού επιλύει ομαλά τις αντιθέσεις και επιτρέπει τον κριτικό έλεγχο των αποφάσεων που λαμβάνονται στον πολιτικό χώρο. Με το διάλογο, η Δημοκρατία βρίσκει την ολοκλήρωση της και η κριτική φτάνει γρηγορότερα στο στόχο της: τον έλεγχο της πολιτικής ζωής και την προάσπιση των δημοκρατικών θεσμών.

4. Τίθενται σωστά πρότυπα κοινωνικής συμβίωσης, παραμερίζονται οι αψιμαχίες, η βία και οι αντιδικίες που καλλιεργούνται από το φανατισμό.

5. Συναφές με το παραπάνω είναι και το εξής: η αμοιβαία υποχώρηση των αντιπαρατιθέμενων που προϋποθέτει ο διάλογος εξασφαλίζει την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών και σε παγκόσμιο επίπεδο.

6. Ο διάλογος δίνει εναύσματα για ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ των ατόμων, πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό σήμερα που οι συγκρούσεις και ο ανταγωνισμός κλονίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις και αποξενώνουν.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:
Ο διάλογος, τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό και σε διεθνές επίπεδο αποτελεί το βασικότερο παράγοντα της αρμονικής συνύπαρξης ατόμων και λαών και τον αποτελεσματικότερο κοινωνικό παράγοντα που συναιρεί τις δυνάμεις των ανθρώπων σε μια κοινή συνισταμένη για την κοινή τους πρόοδο και ευδοκίμηση. Ο διάλογος είναι έννοια πολυκύμαντη όπως η κοινωνία που τον χρησιμοποιεί. Στοχεύει και αναπτύσσει όλους τους τομείς της ζωής, πνευματικούς, πολιτικούς και πολιτιστικούς, ψυχολογικούς, κοινωνικούς και πρακτικούς.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΖΩΗΣ:

1. ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΗ:
Ο διάλογος εξυπηρετεί όλους τους τομείς της. Με την ανταλλαγή απόψεων στον παραγωγικό τομέα βελτιώνονται οι διαδικασίες της οικονομικής δράσης και αυξάνεται η παραγωγικότητα. Σ’ αυτό συντελεί και ο διάλογος εργαζομένων και εργοδοτών για το συντονισμό των προσπαθειών τους στον κοινό σκοπό. Οι εμπορικές συναλλαγές προωθούνται και βελτιώνονται με το διάλογο.

2. ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ:
Ο διάλογος διδασκόντων και διδασκομένων και των μαθητών μεταξύ τους βοηθά στην ολόπλευρη εξέταση των ζητημάτων της παιδείας, στην ενίσχυση του γόνιμου προβληματισμού, στην ανάπτυξη καλοπροαίρετης κριτικής και ουσιαστικού προβληματισμού για το σύγχρονο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι, στη δημιουργική αφομοίωση των γνώσεων, στην πνευματική εγρήγορση, στην καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας του μαθητή και στη διαμόρφωση δημοκρατικών συνειδήσεων. Αποτελεί την καλύτερη παιδαγωγική μέθοδο που πρέπει να υιοθετούν οι σύγχρονοι εκπαιδευτικοί.

3. ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ:
Ο διάλογος μεταξύ των επιστημόνων οδηγεί στην επιστημονική πρόοδο, γιατί μ’ αυτόν γίνεται διασταύρωση των γνώσεων και προσέγγιση στην όσο γίνεται αντικειμενικότερη αλήθεια. Παράλληλα, αποφεύγεται η πνευματική μονομέρεια εξαιτίας της μεγάλης επιστημονικής εξειδίκευσης και συνειδητοποιεί κάθε επιστήμονας την κοινωνική του ευθύνη.

4. ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ:
Ο διάλογος βοηθά στη σωστή διαπαιδαγώγηση των νέων και στην ομαλή κοινωνικοποίησή τους. Παράλληλα, ενισχύει το θεσμό της οικογένειας, αφού εξασφαλίζει την ομαλή, αλλά και γόνιμη συμβίωση των μελών της μέσα σ’ αυτήν. Τέλος, λειτουργεί ως παράγοντας άρσης του χάσματος των γενεών, αφού καλλιεργεί κλίμα αλληλοσεβασμού, συνεργασίας για την επίλυση των κοινών προβλημάτων και αλληλοκατανόησης. Με το διάλογο μεταφέρονται εμπειρίες ζωής, παραδόσεις και αξίες από γενιά σε γενιά και αναπόφευκτα περιορίζεται το χάσμα των γενεών. Οι γονείς λειτουργούν ως υγιή πρότυπα που προσπαθούν να επιχειρηματολογήσουν τις απόψεις τους στα παιδιά τους χωρίς να τους τις επιβάλλουν.

5. ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ:
Στις καθημερινές συναναστροφές ο διάλογος συμβάλλει αποφασιστικά στη στενότερη επαφή και επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, στην καταπολέμηση της μοναξιάς που αισθάνεται ο σύγχρονος άνθρωπος, με αποτέλεσμα να ενισχύεται η έννοια της φιλίας καλλιεργώντας σταθερά ένα πολυδύναμο πνεύμα συνεργασίας ανάμεσα στα άτομα και τους λαούς αμβλύνοντας τις κοινωνικές αντιθέσεις και περιορίζοντας τις κοινωνικές αντιπαλότητες. Οι πολίτες μέσω του διαλόγου διεκδικούν τα ατομικά και πολιτικά τους δικαιώματα, ασκούν έλεγχο στην εκάστοτε εξουσία και καταδικάζουν απερίφραστα κάθε είδους παρανομίας και ατασθαλίας.

6. ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ:
α) Ο διάλογος μεταξύ των πολιτικών και κομμάτων είναι αποφασιστικός παράγοντας για την ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος και γενικότερα για την εγκαθίδρυση της ελευθερίας, της παρρησίας και της δημοκρατίας, κοινωνικοπολιτικών αξιών που δεν μπορούν να πραγματωθούν χωρίς το διάλογο. Ο πολίτης απαλλάσσεται από το δογματισμό και την πνευματική μονομέρεια. Η πολιτική ανεκτικότητα προϋποθέτει την ελευθερία της έκφρασης, τον ανοικτό διάλογο και το σεβασμό στη διαφορετικότητα των απόψεων.
β) Ο διάλογος πολίτη – κράτους βοηθά στη δημιουργία κλίματος πολιτικής σταθερότητας, στη σωστή λειτουργία του κρατικού – διοικητικού μηχανισμού, ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες των πολιτών και ταυτόχρονα συμβάλλει στην ομαλή κοινωνικοποίηση των νέων. Ο λειτουργεί διάλογος ως ένα εργαλείο δημοκρατίας, συνενόησης των ανθρώπων και επίλυσης των προβλημάτων.
γ) Σε διεθνές επίπεδο, ο διάλογος μεταξύ των λαών συντελεί στην ανάπτυξη της διεθνούς συνεργασίας και εξομαλύνει τις διεθνείς διαφορές. Έτσι, βοηθά στην ειρηνική επίλυση των προβλημάτων που απασχολούν τη διεθνή κοινότητα, συντελώντας στη διαφύλαξη της διεθνούς τάξης και στην παγίωση της παγκόσμιας ειρήνης

7. ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΖΩΗ
Ο διάλογος μεταξύ των λαών αποτελεί τον καλύτερο τρόπο άρσης των αντιπαραθέσεων και διαφωνιών. Οι λαοί αναζητούν κοινούς τρόπους επαφής, συνεργάζονται για την επίλυση των προβλημάτων τους, τηρούν τις διεθνείς συμφωνίες και αναπτύσσουν τις προϋποθέσεις για την παγκόσμια συναδέλφωση και ειρήνη. Σήμερα μάλιστα, σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, η αρμονία πολιτισμού και ανάπτυξης με σεβασμό στις πολιτιστικές ταυτότητες, συνιστά ένα στόχο στον οποίο πρέπει να συγκλίνουν οι πολιτικές των κρατών .

8. ΣΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ- ΔΙΑΛΟΓΟΣ
Το διαδίκτυο και η σύγχρονη πληροφορική τεχνολογία δίνουν τη δυνατότητα στον πολίτη να δημιουργήσει το δικό του κίνημα διαμαρτυρίας και παρέμβασης αυξάνοντας τις δυνατότητες παρέμβασης του (ενδυναμωμένος πολίτης-empowered citizen). Ο πολίτης μπορεί να επιλέξει τον τρόπο, τον τόπο και το ρυθμό ενημέρωσης και της παρέμβασής του, συμμετέχοντας σε οποιοδήποτε βήμα διαλόγου ή παρουσιάζοντας τη δική του «εφημερίδα». Η τεχνολογία διαθέτει τα μέσα για να αυξηθεί τόσο η ποσότητα όσο και ή ποιότητα των πληροφοριών που ανταλλάσσονται παγκοσμίως. Η ηλεκτρονική δημοκρατία αποτελεί προϊόν αυτής της έκρηξης στον τομέα των πληροφοριών. Η μετουσίωση της πληροφορίας σε γνώση, η μετατροπή της ανταλλαγής απόψεων σε ουσιαστικό διάλογο, η σύγκρουση διαφορετικών κοσμοαντιλήψεων, η επεξεργασία και όχι απλή συσσώρευση στοιχείων αποτελούν ευθύνη αυτών που μεσολαβούν σ’ αυτούς τους νέους παγκόσμιους χώρους. Οι δημοκρατίες μας βασίζονται στην παραδοχή ότι υπάρχει μια ελάχιστη ποσότητα πληροφοριών στις οποίες όλοι διαθέτουμε πρόσβαση, ενώ απαιτεί ενημερωμένο και ενασχολούμενο με τα κοινά σύνολο πολιτών.
Η ηλεκτρονική δημοκρατία στηρίζεται σε δύο βασικούς άξονες: την ηλεκτρονική διαβούλευση και συμμετοχή (e-engagement/e-participation) και την ηλεκτρονική ψηφοφορία (e-voting). Η έννοια της ηλεκτρονικής διαβούλευσης περιλαμβάνει την εμπλοκή του πολίτη στα κοινά με τη χρήση νέων τεχνολογιών και βασικά του διαδικτύου καθώς και άμεση και γρήγορη πρόσβαση στην πληροφόρηση. Ο πολίτης/χρήστης, μπορεί να εκφράζει τη γνώμη του και να παίρνει μέρος σε δημοσκοπήσεις, έρευνες, online ερωτηματολόγια ή και να προτείνει ο ίδιος θέματα προς συζήτηση.

Λεξιλόγιο
Διάλογος : (επίθετα θετικά)
θετικός, ευεργετικός, ουσιαστικός, αποτελεσματικός, καρποφόρος, ωφέλιμος, ενδιαφέρον, δημοκρατικός, παραγωγικός, φιλελεύθερος, ειλικρινής, ενδελεχής, ευρηματικός, οικουμενικός, αντικειμενικός, εκτενής, συναινετικός, αντιπροσωπευτικός, ισότιμος
#
(επίθετα αρνητικά)
ατελέσφορος, στείρος, επιζήμιος, ατυχής, αναποτελεσματικός, αρνητικός, άκαρπος, στείρος, ανώφελος, καταστροφικός, μάταιος, φανατικός

(ρήματα θετικά)
διεξάγεται, πραγματοποιείται, λαμβάνει χώρα, γίνεται, διεξάγεται, υλοποιείται, αναβαθμίζεται, ενισχύεται, ευδοκιμεί, προωθείται, αναπτύσσεται

(ρήματα αρνητικά)
Δυσχεραίνεται, παρεμποδίζεται, εκφυλίζεται, διαταράσσεται, συρρικνώνεται, ακυρώνεται, διακόπτεται, διαλύεται, αναστέλλεται, περιορίζεται



1 Μαρτίου 2011

Δοκίμια Τάξη Α΄Λυκείου


Δοκίμια
Τάξη Α΄Λυκείου
  1. Φίλιας: κοινωνιολογικές προσεγγίσεις Εκδοτικός Οίκος: ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ Έτος έκδοσης: 1999
  2. Παπανούτσος: το δίκαιο της πυγμής, Εκδότης: Νόηση
  3. Λόρεντς: Τα 8 θανάσιμα αμαρτήματα του πολιτισμού, Εκδότης: Θυμάρι
  4. Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος: ο σύγχρονος άνθρωπος
  5. Παπανούτσος: Η κρίση του πολιτισμού μας
  6. Παναγιωτόπουλος Ι. Μ., Οι σκληροί καιροί, Η τραγωδία του εικοστού αιώνα, Οι εκδόσεις των φίλων
  7. Γεώργιος Μπαμπινιώτης , Η γλώσσα ως αξία,  Το παράδειγμα της ελληνικής: Μελετήματα, διαλέξεις και άρθρα 1978-1993,  Εκδότης: Gutenberg
  8. ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΑΠΟΣΤΟΛΗΣ , Xειροποίητη Πόλη - η Aθήνα ανάμεσα στο ναι και το όχι, εκδόσεις «Aλεξάνδρεια».
  9. ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΑΠΟΣΤΟΛΗΣ , Προς το Παρόν - κείμενα για τα σύγχρονα ήθη, εκδόσεις «Πλέθρον»
  10. Όψεις του σύγχρονου πολιτισμού Φιλοσοφικό καφενείο Συγγραφέας: Συλλογικό έργο,  Εκδότης: Ελληνικά Γράμματα
  11. Κορνήλιος Καστοριάδης , Η άνοδος της ασημαντότηταςΕκδότης: Ύψιλον
  12.  Αθανάσιος Κιτσάκης, Προσεγγίσεις σε σύγχρονα προβλήματα κριτική σε παραδοσιακές αντιλήψεις Εκδότης: Γρηγόρης
  13. ΜΠΟΥΣΚΑΛΙΑ ΛΕΟ, ΝΑ ΖΕΙΣ Ν' ΑΓΑΠΑΣ ΚΑΙ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΕΙΣ, Εκδόσεις: ΓΛΑΡΟΣ
  14. ΜΠΟΥΣΚΑΛΙΑ ΛΕΟ, ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ 9 ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ, Εκδόσεις: ΓΛΑΡΟΣ
  15. ΜΠΟΥΣΚΑΛΙΑ ΛΕΟ, Η ΑΓΑΠΗ,  Εκδόσεις: ΓΛΑΡΟΣ
  16. Αιμίλιος Χουρμούζιος, Η περιπέτεια μιας γενεάς Εκδοτικός Οίκος: Εκδόσεις των Φίλων
  17. Μάριος Πλωρίτης, Τέχνη, γλώσσα και εξουσία, Καστανιώτης, 1989, Δ΄εκδοση, 1990
  18. ΕΛΕΝΗ  ΓΛΥΚΑΤΖΗ-ΑΡΒΕΛΕΡ, ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ, Εκδόσεις: ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
  19.  Ελένη Γλύκατζη - Ahrweiler, Πολιτισμός και ελληνισμός , Εκδότης: Καστανιώτη
  20.  Κωνσταντοπούλου Χριστιάνα Κ.,  Ελεύθερος χρόνος, Εκδότης  Παπαζήσης
  21. Κωνσταντοπούλου Χριστιάνα Κ., Κοινωνιολογία της "καθημερινότητας" Εκδότης : Παπαζήσης Έτος έκδοσης  :  2009
  22. Κωνσταντοπούλου Χριστιάνα Κ.,  Τηλεόραση: Ένα σύγχρονο εικονικό καφενείο,  Εκδότης  : Παπαζήσης Έτος έκδοσης  :  2010
  23. Κλάιν Ναόμι, ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΟΥ ΣΟΚ, συγγραφέας Εκδοτικός Οίκος : ΛΙΒΑΝΗΣ
 Καλή ανάγνωση!!
επιμέλεια βιβλιογραφίας: Βέρα Δακανάλη
Aρια Παπαδάκη

12 Φεβρουαρίου 2011

ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ

“Η εκπαίδευση είναι δικαίωμα
όλων... Τα κράτη είναι υπο -
χρεωμένα να την εξασφα -
λίζουν στον πληθυσμό τους
χωρίς διακρίσεις”.
(Οικουμενική Διακήρυξη των
Δικαιωμάτων του Ανθρώπου).

Ορισμός
Αναλφαβητισμός, με την κλασική έννοια του όρου, είναι η άγνοια των στοιχειωδών γραμμάτων, η αδυναμία ανάγνωσης και γραφής.
Σύμφωνα με την Ουνέσκο “αναλφάβητος είναι όποιος δεν έχει αποκτήσει τις αναγκαίες γνώσεις και ικανότητες για την άσκηση όλων των δραστηριοτήτων για τις οποίες η γραφή, η ανάγνωση και η αρίθμηση είναι απαραίτητες”.
Μορφές - είδη
Πλήρης / ολικός : πλήρης άγνοια γραφής και ανάγνωσης
Μερικός : ικανότητα ανάγνωσης, όχι γραφής
Οι αναλφάβητοι χωρίζονται επίσης σε δύο μεγάλες κατηγορίες :
α. τους oργανικά αναλφάβητους, εκείνους δηλαδή που δε διδάχθηκαν ποτέ γραφή και ανάγνωση, άρα δε φοίτησαν ποτέ στο σχολείο και
β. τους λειτουργικά αναλφάβητους, εκείνους δηλαδή που διδάχθηκαν γραφή και ανάγνωση, αλλά στη συνέχεια δεν καλλιέργησαν αυτές τις γνώσεις, με αποτέλεσμα να ατονήσουν και να ξεχαστούν.
Αξίζει εντούτοις να σημειωθεί ότι η γενίκευση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και η εξάπλωση των ΜΜΕ μετέβαλαν σε μεγάλο βαθμό το περιεχόμενο του αναλφαβητισμού. Έτσι, σήμερα, ο λειτουργικός αναλφαβητισμός είναι η αδυναμία κατανόησης απλών γεγονότων τα οποία αναφέρονται στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων (κοινωνική, οικονομική, πολιτική). Αυτή η μορφή αναλφαβητισμού είναι ανεξάρτητη από την τυπική μόρφωση και συναντάται σε κάθε κοινωνικό στρώμα.
- Ο αναλφαβητισμός είναι φαινόμενο δηλωτικό της πολιτισμικής ανάπτυξης ενός λαού.
- Παρατηρείται κυρίως στις υπανάπτυκτες χώρες και λιγότερο στις αναπτυσσόμενες.
- Εμφανίζεται και στις αναπτυγμένες, όπου πλήττει κυρίως :
οικονομικά εξαθλιωμένα στρώματα, κατώτερες κοινωνικές τάξεις, μετανάστες και πρόσφυγες, γενικά τις μειονότητες, τις γυναίκες, τον αγροτικό πληθυσμό.
Αίτια

Οικονομικοί λόγοι : α. η ανάγκη για βιοπορισμό οδηγεί στην αναζήτηση εργασίας από την παιδική ηλικία και επομένως στην απομάκρυνση από τα εκπαιδευτικά κέντρα.
β. οικονομική και κοινωνική καθυστέρηση, χαμηλό βιοτικό επίπεδο  αδυναμία ίδρυσης σχολείων.

 Αδιαφορία του κράτους
για την επαρχία, τις αγροτικές περιοχές, τις υποβαθμισμένες και τις δυσπρόσιτες (βλ. έλλειψη σχολείων).

Κοινωνικές ανισότητες - μη κατοχυρωμένο για όλους το κοινωνικό δικαίωμα στην παιδεία - ο αναλφαβητισμός συνδέεται στενά με τη φτώχεια και την κοινωνική περιθωριοποίηση (για παράδειγμα τα παιδιά αναλφάβητων γονιών έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να μείνουν αναλφάβητα).

 Προκαταλήψεις, στερεότυπα, κοινωνικός και φυλετικός ρατσισμός.

 Μετανάστευση, προσφυγιά

 Πόλεμος, αλλεπάλληλες πολεμικές περιπέτειες - μακρόχρονη υποδούλωση σε ξένους κατακτητές.

 Πολιτικά συμφέροντα - προσπάθεια πολιτικής χειραγώγησης και εκμετάλλευσης των αναλφάβητων από ανελεύθερα καθεστώτα.

 Η ευθύνη της οικογένειας

 Χαμηλό πνευματικό επίπεδο - περιορισμένες πνευματικές δυνατότητες

 Μεγάλος αριθμός νομάδων-κτηνοτρόφων - διασπορά μεγάλου τμήματος πληθυσμού σε μικρούς αγροτικούς οικισμούς.

ειδικά για το λειτουργικό

 Η εγκατάλειψη των βασικών σπουδών πριν από την ολοκλήρωσή τους - η γρήγορη ένταξη στην παραγωγική διαδικασία και η απομάκρυνση από την εκπαίδευση  αδρανοποίηση και λήθη των ήδη υπαρχουσών γνώσεων.

 Η πολυπλοκότητα των σύγχρονων συνθηκών ζωής - οι ραγδαίες εξελίξεις - ο καταιγισμός των ανθρώπων με πληροφορίες από τα ΜΜΕ  αδυναμία αφομοίωσής τους από το σύγχρονο άνθρωπο.
 Η έντονη εξειδίκευση που οδηγεί σε πνευματική μονομέρεια, σε έλλειψη γενικών γνώσεων.

 Η χρησιμοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας που εισάγει στοιχεία αυτοματισμού στην καθημερινή ζωή, οξύνει το πρόβλημα του αναλφαβητισμού.

Συνέπειες

σε ατομικό επίπεδο
 ο αναλφάβητος εξαρτάται από τους άλλους ανθρώπους - συχνά γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης

 αδυναμία εύρεσης εργασίας - περιορισμένοι οι τομείς απασχόλησης

 υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου - πρωτόγονος ο τρόπος διαβίωσης

 ο αναλφάβητος βυθίζεται σε σκοτάδι αμάθειας, είναι δέσμιος προκαταλήψεων, προλήψεων, δεισιδαιμονιών - χειραγωγείται εύκολα, φανατίζεται, γίνεται άβουλο ενεργούμενο  είναι πνευματικά ανελεύθερος

 δε γνωρίζει τη χαρά της γνώσης

 διακατέχεται από ανασφάλεια, συμπλέγματα κατωτερότητας, φόβο

 παρεμποδίζεται η συμμετοχή στα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα - ο αναλφαβητισμός λειτουργεί ανασταλτικά για την ανάπτυξη των συμμετοχικών θεσμών (όπως για παράδειγμα των συνεταιρισμών) - ο αναλφάβητος δεν μπορεί να ενημερωθεί, να γνωρίσει τα πολιτικά προγράμματα και άρα να επιλέξει ορθά - δεν έχει σαφή αντίληψη των ατομικών και κοινωνικών πολιτικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων  δυσχεραίνεται η ομαλή ένταξή του στο κοινωνικό σύνολο

 κωλυσιεργείται η επικοινωνία του με τους άλλους - ο αναλφάβητος αδυνατεί να εξωτερικεύσει τον εσωτερικό του κόσμο  απομόνωση, εσωστρέφεια

 αδυναμία επαφής με το γλωσσικό κώδικα, άρα και με την πολιτισμική παράδοση και την εθνική ταυτότητα

σε κοινωνικό επίπεδο


 μένει ανεκμετάλλευτο πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό (κλίσεις, δεξιότητες...)

 ο αναλφαβητισμός αποτελεί τροχοπέδη για την τεχνολογική χειραφέτηση των λαών  αναστέλλει την οικονομική ανάπτυξη, ενισχύει την οικονομική εξάρτηση των χωρών και διευρύνει το χάσμα μεταξύ των αναπτυσσόμενων και αναπτυγμένων χωρών.

 ευνοείται η ανάπτυξη φαινομένων κοινωνικής απόκλισης, ο κοινωνικός ρατσισμός - υποθάλπονται οι κοινωνικές ανισότητες

 ο αναλφαβητισμός των γυναικών απαγορεύει την κοινωνική και οικονομική χειραφέτηση της γυναίκας

 δυσχεραίνει τις δημοκρατικές διαδικασίες (οι αναλφάβητοι αδυνατούν να συμμετέχουν σε συλλογικές δραστηριότητες) - ευνοούνται τα ολοκληρωτικά καθεστώτα

 οι χώρες με υψηλό δείκτη αναλφαβητισμού δεν μπορούν να διαφυλάξουν τον πολιτισμό τους και να κατοχυρώσουν τις αξίες τους  ευκολότερη η πολιτιστική αλλοτρίωση

 οι χώρες αυτές προβάλλουν μία αναξιοπρεπή εικόνα στο διεθνή χώρο

 διαιωνίζεται ο διαχωρισμός των λαών σε υπανάπτυκτους και αναπτυγμένους

 αδυναμία γόνιμης επαφής με άλλους πολιτισμούς (“ο αναλφαβητισμός είναι εμπόδιο στην αλληλοδιείσδυση των πολιτισμών και στον αμοιβαίο εμπλουτισμό τους”)

Kαταπολέμηση του φαινομένου


 κατοχύρωση του δικαιώματος στη μόρφωση για όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από φυλή, φύλο, θρήσκευμα, κοινωνική ή οικονομική κατάσταση (να παρέχεται υποχρεωτικά η στοιχειώδης τουλάχιστον μόρφωση)

 απαγόρευση της παιδικής εργασίας

 να δημιουργηθούν σύγχρονα εκπαιδευτικά κέντρα ιδιαίτερα στις αγροτικές και τις υποβαθμισμένες περιοχές

 ενίσχυση των προγραμμάτων επιμόρφωσης για τους ενήλικες αναλφάβητους - τμήματα υποδοχής για τα παιδιά των παλιννοστούντων

 το κράτος να παρέχει οικονομική υποστήριξη στις οικογένειες των οικονομικά ασθενέστερων μαθητών ώστε να μην αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τις σπουδές τους

 ενεργοποίηση των διεθνών οργανισμών (ιδ. UNESCO)

 εκστρατεία ενημέρωσης από τα MME για τα ειδικά προγράμματα επιμόρφωσης των ενηλίκων αναλφάβητων

 “ο αγώνας κατά του αναλφαβητισμού πρέπει να είναι μια συλλογική διαδικασία συνειδητοποίησης, ενεργοποίησης, κινητοποίησης και απελευθέρωσης των ανθρώπων και γι’ αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη συμμετοχή σε όλα τα επίπεδα αυτών που αφορά άμεσα : των ίδιων των αναλφάβητων.(...) Η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού δεν πρέπει να επαφίεται μόνο στο κράτος. Είναι υπόθεση και των εργατικών οργανώσεων, των γεωργικών συνεταιρισμών, των αγροτικών και πολιτιστικών συλλόγων, των πολιτικών οργανώσεων των εργαζομένων και γενικά όλων των λαϊκών συλλογικών φορέων.”
(Αντιτετράδια της εκπαίδευσης)

επιμέλεια : Δήμητρα Τριβέλα
Φιλόλογος

27 Ιανουαρίου 2011

Κακοποίηση της ελληνικής γλώσσας

Κακοποίηση της ελληνικής γλώσσας

Η ελληνική γλώσσα θεωρείται από τους μεγαλύτερους επιστήμονες του κόσμου ως η πιο κατάλληλη γλώσσα στη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Και αυτό γιατί διαπιστώθηκε πως η ελληνική γλώσσα είναι γλώσσα «νοηματική» και πως είναι η μοναδική νοηματική γλώσσα που υπάρχει. Όλες τις υπόλοιπες γλώσσες τις χαρακτηρίζουν οι επιστήμονες ως γλώσσες «σημειολογικές».
Νοηματική είναι η γλώσσα στην οποία το σημαίνον , δηλαδή η ίδια η λέξη , και το σημαινόμενον , δηλαδή αυτό που η λέξη εκφράζει , έχουν μεταξύ τους πραγματική πρωτογενή σχέση. Αντίθετα η σημειολογική είναι γλώσσα στην οποία αυθαιρέτως ορίζεται ότι το α πράγμα εννοείται με το α σημείο.
Με άλλα λόγια η ελληνική είναι η μόνη γλώσσα της οποίας οι λέξεις έχουν πρωτογένεια ενώ σε όλες τις άλλες είναι συμβατικές , δηλαδή σημαίνουν κάτι απλώς επειδή έτσι συμφωνήθηκε μεταξύ αυτών που τη χρησιμοποιούν.
Συναφής εκδήλωση για τη σπουδαιότητα της ελληνικής γλώσσας είναι πως Άγγλοι επιχειρηματίες προτρέπουν τα ανώτερα στελέχη τους να μάθουν αρχαία ελληνικά γιατί αυτά εμπεριέχουν μια φιλοσοφία με ξεχωριστή σημασία για τους τομείς οργανώσεως και διαχειρίσεως επιχειρήσεων. Σε αυτό το συμπέρασμα βέβαια οδηγήθηκαν μετά από έρευνες Βρετανών ειδικών ότι η ελληνική γλώσσα ενισχύει τη λογική και τονώνει τις ηγετικές ικανότητες. 
Γι’αυτούς τους λόγους οι Ισπανοί Ευρωβουλευτές ζήτησαν να καθιερωθεί η Ελληνική ως επίσημη γλώσσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης διότι , όπως οι ίδιοι είπαν , το να μιλά κανείς για Ε.Ε. χωρίς την ελληνική είναι σαν να μιλά σ’ έναν τυφλό για χρώματα.
Δυστυχώς όμως η ελληνική γλώσσα αναγνωρίζεται και υποστηρίζεται στον μεγαλύτερο τουλάχιστον βαθμό μόνο από τους ξένους και όχι από τους ίδιους τους Έλληνες που υποστηρίζουν με κάθε μέσο τις ξένες γλώσσες και μάλιστα κάνουν λόγο για την κατάργηση της ελληνικής μέσα στην ίδια την Ελλάδα και την αντικατάστασή της από την Αγγλική τα στιγμή που οι ίδιοι οι Άγγλοι μιλούν για την ανωτερότητα και τη σπουδαιότητα της ελληνικής.
Γι’ αυτό εάν παρατηρήσουμε λίγο προσεκτικά τα μέσα ενημέρωσης , τον Τύπο , διάφορες ανακοινώσεις και ομιλίες πολιτικών μπορούμε να πούμε πως όλοι αγωνίζονται για το ποιος θα χαλάσει περισσότερο την ελληνική όμορφη γλώσσα μας. Και όλες αυτές οι κακοποιήσεις γίνονται στο όνομα της δημοτικής από πολλούς όψιμους δημοτικιστές. Και αν κάποιος επιχειρήσει να τους πει το σωστό τότε τον ειρωνεύονται. Βέβαια το κακό δεν θα ήταν τόσο μεγάλο εάν περιοριζόταν μόνο σε αυτούς που το διαπράττουν. Όμως δυστυχώς το γλωσσικό λάθος επαναλαμβάνεται από τα μέσα ενημέρωσης και εμπεδώνεται στη συνείδηση του πολλού κόσμου και η διόρθωσή του γίνεται πολύ δύσκολη.
Θα πρέπει λοιπόν να προσέχουμε να μην κακοποιούμε την πλούσια γλώσσα μας με ακρότητες και εκφράσεις που προσκρούουν στο γλωσσικό μας αισθητήριο και στην αισθητική μας καλλιέργεια. Γιατί πολλοί δημοτικιστές , είτε από άγνοια είτε από υπερβολικό ζήλο και φανατισμό , δε χρησιμοποιούν σωστά τη γλώσσα και διαστρέφουν το γλωσσικό μας αισθητήριο. Ωστόσο για την καταστολή της κακοποίησης της γλώσσας θα ήταν καλό , στα διάφορα Υπουργεία , οργανισμούς και τις άλλες υπηρεσίες καθώς επίσης και στη ραδιοφωνία την τηλεόραση , τις εφημερίδες και σε όλα τα μέσα ενημέρωσης , να υπάρχουν υπεύθυνοι για τη γλωσσική επιμέλεια των εγγράφων , εγκυκλίων , αποφάσεων , δελτίων ειδήσεων , ρεπορτάζ και άλλων που δίνονται στη δημοσιότητα.   
Βλέπουμε επίσης ότι σήμερα η ελληνική γλώσσα κατακλύζεται από την εισβολή ξένων λέξεων και εκφραστικών τρόπων σκέψης πράγμα το οποίο συντελεί άμεσα στο πρόβλημα της κρίσης. Και αυτό γιατί όλα έχουν αρχίσει να γίνονται στη χώρα μας με τη χρήση της Αγγλικής ή Γαλλικής γλώσσας. Και περισσότερο οι νέες γενιές χρησιμοποιούν στον καθημερινό τους λόγο πλήθος ξένων λέξεων μεγαλύτερο σε ποσοστό από το ελληνικό λεξιλόγιο. Με αυτή την τακτική σε μικρό χρονικό διάστημα το ελληνικό λεξιλόγιο θα περιορισθεί τόσο πολύ στους νέους που θα είναι πια κατόρθωμα να ακούμε καμμιά ελληνική λέξη , και θα μας φαίνεται και αξιοπερίεργο.( Εδώ μια και γίνεται λόγος για τη σχέση των ξένων λέξεων με τις ελληνικές λέξεις μπορεί να σημειωθεί η έρευνα του πανεπιστημίου του Ιρβάιν της Καλιφόρνιας που κατάφερε να αποθησαυρίσει στον Η/Υ «Ίβυκο» 6 εκατομμύρια λέξεις και 78 εκατομμύρια λεκτικούς τύπους της γλώσσας μας , όταν η Αγγλική γλώσσα έχει συνολικώς 490.000 λέξεις και 300.000 τεχνικούς όρους , δηλαδή ως γλώσσα είναι μόλις το 1/100 της δική μας. Στον Η/Υ «Ίβυκο» έχουν επίσης ταξινομηθεί 8.000 συγγράμματα 4.000 αρχαίων ελλήνων και το έργο ακόμη συνεχίζεται. Μιλώντας γι’ αυτό ο καθηγητής Μπρούνερ είπε : «Σε όποιον απορεί γιατί τόσα εκατομμύρια δολάρια για την αποθησαύριση των λέξεων της Ελληνικής απαντούμε : Μα πρόκειται για τη γλώσσα των προγόνων μας και η επαφή μας με αυτούς θα βελτιώσει των πολιτισμό μας». Υπολογίζεται ότι οι Ελληνικοί λεκτικοί τύποι θα φθάσουν τα 90 εκατομμύρια έναντι των 9 εκατομμυρίων της Λατινικής.)
Ως αιτία της γλωσσικής κρίσης μπορεί να θεωρηθεί επίσης και η αποδυνάμωση της ελληνικής γλώσσας και του γλωσσικού θησαυρού από την εισδοχή της εικόνας στη σύγχρονη ζωή. Η εικόνα μέσα στο σπίτι και όλους τους χώρους που συχνάζει ο άνθρωπος καταδικάζει σε σιωπή. Όλα σε μορφή εικόνας. Εικόνα που καλλιεργεί σύμβολα βουβά , μεταβιβάζουν μηνύματα χωρίς καμμία δυνατότητα απάντησης , αντιλόγου ή διαλόγου. Ο άνθρωπος μεταβάλλεται στο τέλος σε παθητικό δέκτη αυτών των μηνυμάτων και ο ίδιος δεν εκφράζει γνώμη παρά παραμένει ένα άλαλο ζώο.
Πέρα από αυτά η χρησιμοθηρική αντίληψη της παιδείας και ο πολιτικός λαϊκισμός έχουν αποπροσανατολίσει το λαό. Υπάρχουν πολλοί δυστυχώς που πιστεύουν πως η γλωσσική απλούστευση και απλοποίηση της γλώσσας , όπως η κατάργηση του πολυτονικού και η χρήση της φωνητικής γλώσσας θα κάνουν ευκολότερα τη μόρφωση κτήμα του λαού. Και αυτό γιατί η κοινωνία μας τώρα κατέχεται έντονα από την τάση προς τον ελάσσονα κόπο. Όμως πρέπει να ξέρουμε πως η γλώσσα ως όργανο παιδείας και μάθησης απαιτεί προσεκτική και επιμελημένη εργασία. Απαιτεί πνευματική πειθάρχηση , επιμονή και υπομονή , πράγμα που έρχεται σε αντίθεση με την αντίληψη της εύκολης μόρφωσης. Χρειάζονται αρετές με τις οποίες λίγη σχέση έχουν πλέον οι σημερινοί άνθρωποι.
Μπορεί πάντως ο καθένας μας να κάτσει να σκεφτεί λίγο τις διαπιστώσεις και τις έρευνες που έκαναν πρώτοι οι ξένοι και να αναρωτηθεί γιατί η ελληνική γλώσσα κίνησε το ενδιαφέρον όλων αυτών των επιστημόνων και αναγνωρίσθηκε ως η πιο πλούσια , η πιο ωραία και η πιο εκφραστική γλώσσα που δίνει με τη μελωδία της μία αισθητική απόλαυση. Είμαι σίγουρος πως κάποτε και οι Έλληνες θα αναγνωρίσουν την αξία της γλώσσας που κληρονόμησαν από τους προγόνους τους , όμως μπορεί να είναι πια αργά και τότε να μετανιώσουν. Καλό θα ήταν να μη φτάσουν σε εκείνο το σημείο και να προλάβουν το κακό πριν φτάσει στα άκρα και αναζητάμε τη γλώσσα μας. Προς το παρόν ας την υποστηρίξουν οι Ισπανοί Ευρωβουλευτές μέχρι να το κάνουν αυτό και οι Έλληνες.
Ας μην ξεχνάμε πως η γλώσσα μας έχει συνεχή , γραπτή και προφορική παράδοση περίπου τριών χιλιάδων ετών. Από την αρχή ακόμη του μακρότατου αυτού χρονικού διαστήματος χρησιμοποιούνται χιλιάδες λέξεις που είναι εντελώς οι ίδιες και σήμερα , ίσως ελάχιστα αλλαγμένες. Όλες αυτές τις λέξεις εφόσον διατηρούν την ίδια σημασία που είχαν και παλιά γιατί πρέπει να τις διώξουμε από το λεξιλόγιό μας; Και αν ακόμα έχουμε πιο καινούριες επιβάλλεται παράλληλα να χρησιμοποιούμε και τις πιο παλιές.
Η γλώσσα μας κερδίζει από αυτό , και το κέρδος της γλώσσας είναι κέρδος για εκείνους που τη μιλούν και τη γράφουν σωστά.    
     
Σταύρος Μεσσήνης
Βουλή των Εφήβων ( 2001-2002 )
Σύνοδος Ζ ' 
πηγή: http://sites.google.com/site/stmessinis/kakopoiisi-tis-ellinikis-glossas


11 Δεκεμβρίου 2010

Ελληνική Γλώσσα Η συμβολή της σε βασικές έννοιες του Ευρωπαϊκού πολιτισμού



Ελληνική Γλώσσα Η συμβολή της σε βασικές έννοιες του Ευρωπαϊκού πολιτισμού


του Γιώργου Μπαμπινιώτη

Είναι ευρύτερα γνωστό ότι οι περισσότερες γλώσσες τής Ευρώπης ―με εξαίρεση τη Φινλανδική, την Ουγγρική, τη Βασκική και μερικές άλλες― έχουν κοινή καταγωγή? ανήκουν στη μεγάλη (σε έκταση χρήσεως) οικογένεια των Ινδοευρωπαϊκών γλωσσών.

Αυτό προκύπτει από τη γλωσσολογική μελέτη τής (γραμματικής και συντακτικής) δομής και τού λεξιλογίου των γλωσσών αυτών, που εμφανίζουν μια στενότερη συγγένεια, η οποία διακρίνει τις «κλιτές» αυτές λεγόμενες γλώσσες από άλλες γλωσσικές οικογένειες (την Ιαπωνική, την Κινεζική, τις ουραλοαλταϊκές, τις αφρικανικές, τις γλώσσες τού Ειρηνικού κ.λπ.) με διαφορετική δομή και διαφορετικό λεξιλόγιο.

H γλώσσα είναι το πιο εμφανές γνώρισμα τής εθνικής ταυτότητας και φυσιογνωμίας ενός λαού και, μέσα από τα γραπτά κείμενα, το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα τού πολιτισμού ενός λαού, αυτό που ξεπερνάει τον χρόνο και τον χώρο. Η Ενωμένη Ευρώπη, η οποία αποτελεί ένα κεφαλαιώδες πολιτικό γεγονός τού σύγχρονου κόσμου μετά την κατάρρευση τού ανατολικού συνασπισμού, είναι από τη φύση της θεσμός πολυεθνικός, άρα και πολυπολιτισμικός και, κατ’ ανάγκην, πολυγλωσσικός. Αν η Ενωμένη Ευρώπη δεν είναι χοάνη αφομοίωσης και αποπροσωποποίησης των λαών που εντάσσονται σ’ αυτήν? αν, όπως πιστεύεται, είναι ένωση και συνεργασία εθνών τής Ευρώπης που διατηρούν τη διαφορετικότητά τους και τις εθνικές τους επιλογές (στον πολιτισμό, στην παιδεία, στον τρόπο ζωής, στη νοοτροπία, στη θρησκευτική τους πίστη κ.λπ.), τότε η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι, εξ ορισμού, και χώρος συνάντησης περισσοτέρων γλωσσών, των γλωσσών που μιλούν οι λαοί οι οποίοι απαρτίζουν την Ενωμένη Ευρώπη. Κύρια πρόκληση για τους πολίτες τής Ενωμένης Ευρώπης, η πιο χαρακτηριστική, η πιο πνευματική και ηθικά η πιο ανιδιοτελής, είναι η πρόκληση τής πολυγλωσσίας: η πρόκληση, τα κίνητρα και η δημιουργία δυνατοτήτων να μάθουν οι πολίτες τής Ευρώπης περισσότερες γλώσσες, ώστε να γνωρίσουν, να καταλάβουν και να εκτιμήσουν βαθύτερα και ουσιαστικά — μαθαίνοντας τη γλώσσα τους — τον πολιτισμό, το σύστημα αξιών, τη νοοτροπία και την ανθρώπινη διάσταση των λαών με τους οποίους ζουν μαζί, συνεργάζονται και συναποφασίζουν για ποικίλα θέματα. Δεν υπάρχει πιο άμεσος, πιο ουσιαστικός και πιο σύντομος δρόμος να γνωρίσεις έναν λαό από το να μάθεις τη γλώσσα του. Γιατί η γλώσσα κάθε λαού είναι ο τρόπος που βλέπει, συλλαμβάνει, ταξινομεί και δηλώνει τον κόσμο. Κάθε εθνική γλώσσα είναι και μια άλλη ταξινομία τού κόσμου, μια άλλη προσέγγιση, ένα σύνολο επιλογών, που δίνει ξεχωριστή αξία σε κάθε γλώσσα, την αξία που έχει καθ’ εαυτήν η συλλογική έκφραση ενός λαού, η εθνική του λαλιά. Κάθε εθνική γλώσσα είναι μια αυταξία, αντικείμενο μελέτης και σεβασμού από τους άλλους λαούς. Και, όπως λέμε οι γλωσσολόγοι, δεν υπάρχουν ανώτερες και κατώτερες γλώσσες? υπάρχουν διαφορετικοί άνθρωποι που εκφράζονται διαφορετικά μέσα από τις δυνατότητες που δίνει στον άνθρωπο το κυριότερο βιολογικό του γνώρισμα: η νόηση και η έκφραση τής νόησης, η γλώσσα. Η μόνη διάκριση, που από την πράξη μπορεί να γίνει και γίνεται είναι η διάκριση σε πολιτισμικά (λογοτεχνικά, φιλολογικά και επιστημονικά) περισσότερο ή λιγότερο καλλιεργημένες γλώσσες. Σε γλώσσες, οι οποίες σε μια περίοδο τής ιστορίας τής χρήσης τους, έδωσαν ή πήραν γλωσσικά στοιχεία (λέξεις κυρίως που αποτελούν τα λεγόμενα «λεξιλογικά δάνεια») πράγμα που συμβαίνει πάντοτε στη συνάντηση λαών και πολιτισμών («language contact»). Έτσι λ.χ. παλιότερα η Ελληνική και η Λατινική, πρόσφατα η Αγγλική ―για να αναφερθούμε σε λίγα μόνον παραδείγματα τέτοιων γλωσσών― έδωσαν ή δίνουν λέξεις που τις χρησιμοποιούν οι ομιλητές άλλων γλωσσών. Αυτό δεν είναι ούτε μειωτικό, ούτε ολέθριο, φτάνει μόνο να γίνεται σε περιορισμένη έκταση ώστε να μην αλλοιώνεται η σύσταση τής γλώσσας που λειτουργεί ως λήπτης και να γίνεται κατά τρόπον που να εξυπηρετεί πραγματικές επικοινωνιακές ανάγκες και όχι επίπλαστες (λόγους επίδειξης, ξενομανίας ή γλωσσικού γοήτρου, που εξυπηρετούν άλλες σκοπιμότητες).

Τέλος, η πρόκληση τής πολυγλωσσίας γίνεται όλο και περισσότερο αναγκαία σε ευρύτερη κλίμακα με την ευρύτερη συνάντηση των λαών που πραγματοποιείται στα χρόνια μας, με την περίφημη παγκοσμιοποίηση. Η παγκόσμια συνεργασία των λαών στo πλαίσιo τής οικονομίας, τής επικοινωνίας με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τής τεχνολογίας, τής γνωριμίας με τις διάφορες χώρες και τον πολιτισμό τους αποτελεί το ισχυρότερο κίνητρο για την εκμάθηση περισσοτέρων γλωσσών, παράλληλα προς την επιμονή και την προσπάθεια για καλύτερη γνώση τής μητρικής γλώσσας που παραμένει έργο ζωής. Για να μην αλλοτριωθείς και αφομοιωθείς γλωσσικά ―και κατ’ επέκταση πολιτισμικά και εθνικά― μέσα στον εξισωτισμό και στην άμορφη αμαλγαματοποίηση, πρέπει πρώτα και πάνω απ’ όλα να έχεις τη δική σου γλωσσική ταυτότητα που είναι συνάμα και κύριο χαρακτηριστικό τής εθνικής σου ταυτότητας. Η πιο υγιής προσέγγιση στην πραγματικότητα τής παγκοσμιοποίησης είναι η συνάντηση ατόμων και λαών μέσα από τη γλωσσική πολυμορφία. Η παγκοσμιοποίηση δεν μπορεί και δεν πρέπει να πάρει τον χαρακτήρα τού γλωσσικού εξισωτισμού μέσα από την αναγωγή μιας οποιασδήποτε γλώσσας σε παγκόσμια γλώσσα. Μια τέτοια γλωσσική παγκοσμιοποίηση θα οδηγούσε στον ηγεμονισμό μιας γλώσσας εις βάρος όλων των άλλων, πράγμα που θα ήταν ολέθριο για την πολιτισμική πολυμορφία τού κόσμου μας και για την ίδια την έννοια τής παγκοσμιοποίησης, η οποία θα προσλάμβανε έτσι μορφή ανεπίτρεπτης γλωσσικής και πολιτισμικής τυραννίας. Ας μη ξεχνάμε ότι η γλώσσα είναι, πάνω απ’ όλα, αξία, κύρια αξία στο σύστημα αξιών που αποτελεί έναν πολιτισμό.

Είναι χαρακτηριστικό και διδακτικό μαζί ότι και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα πέρασε διάφορα στάδια προβληματισμού ως προς την αντιμετώπιση τής γλωσσικής επικοινωνίας των κρατών-μελών της, για να υπάρξει οικονομία στις σημαντικές δαπάνες που απαιτεί η μετάφραση και διερμηνεία τής γραπτής και προφορικής επικοινωνίας σε όλες τις γλώσσες τής Κοινότητας (Αγγλική, Γαλλική, Γερμανική, Ιταλική, Ισπανική, Ελληνική, Ολλανδική, Δανική, Πορτογαλική, Σουηδική και Φινλανδική). Από τη σκέψη καθιέρωσης μιας ενιαίας γλώσσας (τής Αγγλικής ή τής Γαλλικής), περάσαμε στη σκέψη καθιέρωσης ―ως γλωσσών εργασίας― τεσσάρων ευρωπαϊκών γλωσσών (Αγγλικής, Γαλλικής, Γερμανικής και Ιταλικής), αλλά ωριμότερη σκέψη έδειξε πως αυτό θα οδηγούσε σε ανεπίτρεπτες διακρίσεις γλωσσών, δηλ. χωρών, λαών και πολιτισμών, κι έτσι παρέμενε το αρχικό καθεστώς, τής διατήρησης τής ισοτιμίας στην επικοινωνία όλων των γλωσσών τής Κοινότητας. Έγιναν μάλιστα και περαιτέρω βήματα: δημιουργήθηκαν προγράμματα (Lingua) και προοπτικές υποστήριξης τής εκμάθησης περισσοτέρων γλωσσών από τους πολίτες τής Ευρώπης με σταδιακά δημιουργούμενες δυνατότητες διδασκαλίας όλων των ευρωπαϊκών γλωσσών σε ορισμένα σχολεία των ευρωπαϊκών χωρών. Η έμφαση που δίδεται σήμερα στη γλωσσική πολυμορφία και στην ισοτιμία των ευρωπαϊκών γλωσσών δηλώνεται και με την οργάνωση τού «ευρωπαϊκού έτους γλωσσών» που είναι η αναφορά, η γνωριμία και η ευρύτερη προβολή όλων των γλωσσών τής Ενωμένης Ευρώπης. Αυτή η θέση, αυτή η αποτίμηση και αυτή η οφειλόμενη τιμή προς όλες τις γλώσσες τής Ευρώπης και, κατ’ επέκταση, προς όλες τις γλώσσες τού κόσμου, προς τη γλώσσα εν γένει ως πολιτισμικό μόρφωμα και προς τα άτομα και τους λαούς που χρησιμοποιούν τις διάφορες γλώσσες ως μητρικές ή εθνικές γλώσσες, αυτό είναι το γλωσσικό μήνυμα τής Ευρώπης.


Ελληνική γλώσσα

Μετά τις γενικές αυτές θέσεις και εκτιμήσεις, θα αναφερθώ στην ελληνική γλώσσα, στην ιστορική παρουσία και στη συμβολή της στη δήλωση βασικών εννοιών τού ευρωπαϊκού πολιτισμού μέσα από την επίδραση που άσκησε ο ελληνικός στοχασμός στην εξέλιξη τού πολιτισμού στην Ευρώπη. Η ελληνική γλώσσα ―για να αρχίσω με μερικές ιστορικές πληροφορίες― ομιλείται στην Ελλάδα χωρίς διακοπή επί 40 περίπου αιώνες. Ομιλείται τουλάχιστον από το 2.000 π.Χ. και γράφεται από τον 15ο αιώνα (εννοώ τα κείμενα πινακίδων τής γραμμικής γραφής Β΄). Από τον 8ο αι. π.Χ. μέχρι σήμερα γράφεται με το ελληνικό αλφάβητο, την πρώτη πραγματική αλφαβητική γραφή, αρχίζοντας από τα έπη του Ομήρου και τις πρώτες ελληνικές επιγραφές (τού 8ου αι. π.Χ.) μέχρι τα κείμενα τής σημερινής Ελληνικής. Το ελληνικό αλφάβητο τής Χαλκίδας (Δυτικό αλφάβητο) μεταφέρθηκε στη Μ. Ελλάδα τής Ιταλία και μετεξελίχθηκε στο γνωστό λατινικό αλφάβητο, όπως και τον 9ο αι. μ.Χ. (στη Βυζαντινή περίοδο), με τον εκχριστιανισμό των Σλάβων από τους Έλληνες μοναχούς Κύριλλο και Μεθόδιο, με βάση το ελληνικό πλάστηκε το κυριλλικό αλφάβητο που χρησιμοποιείται και σήμερα στη γραφή των σλαβικών γλωσσών. Τριανταπέντε αιώνες λοιπόν γραπτής παράδοσης και σαράντα τουλάχιστον αιώνες συνεχούς προφορικής παράδοσης εξασφάλισαν στην ελληνική γλώσσα μια πρώιμη καλλιέργεια τόσο τού προφορικού όσο και τού γραπτού λόγου και τής προσέδωσαν επίσης την ιδιαιτερότητα να είναι η μόνη γλώσσα στον κόσμο ―όσο γνωρίζω― που χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα από τον ίδιο λαό, τους Έλληνες, στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, την Ελλάδα, με μια βασική δομή (γραμματικοσυντακτική) και μ’ ένα λεξιλόγιο, που άλλαξαν και ανανεώθηκαν, φυσικά, στο πέρασμα των αιώνων, αλλά που λόγω διαφόρων ιστορικών συγκυριών (δημιουργία αττικιστικής παράδοσης, επιστροφή στις πηγές τής αρχαίας γλώσσας κ.λπ.) έχουν διατηρήσει μια τέτοια συνοχή δομής και λεξιλογίου, ώστε να αναγνωρίζεται από τους μελετητές τής ελληνικής γλώσσας και από τους ίδιους τους σημερινούς ομιλητές ως ενιαία γλώσσα.

Αυτό που συνέβη με την ελληνική γλώσσα ως ιστορικό πολιτισμικό γεγονός και που δίνει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα σ’ αυτή τη γλώσσα είναι ότι με τη στροφή προς τα κλασσικά γράμματα που έγινε στην Ευρώπη ιδίως κατά την Αναγέννηση (14ο – 17ο αι.), η Ευρώπη γνώρισε, μελέτησε και επηρεάστηκε από τους μεγάλους Έλληνες στοχαστές τής αρχαιότητας: φιλοσόφους (τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τους Προσωκρατικούς [Ηράκλειτο, Εμπεδοκλή, Δημόκριτο κ.ά.] και τους Στωικούς), ποιητές (τον Όμηρο, τον Πίνδαρο, τη Σαπφώ, τον Αλκαίο), τραγικούς θεατρικούς συγγραφείς (Αισχύλο, Σοφοκλή, Ευριπίδη, Αριστοφάνη), ιστορικούς (Ηρόδοτο, Θουκυδίδη, Ξενοφώντα, Πολύβιο, Παυσανία), ιατρούς (Ιπποκράτη, Γαληνό), ρήτορες (Δημοσθένη, Ισοκράτη κ.ά.), άλλους συγγραφείς (Πλούταρχο, Λουκιανό, Θεόφραστο, Αρχιμήδη, Ευκλείδη, Στράβωνα κ.ά.), γραμματικούς (Διονύσιο, Απολλώνιο κ.ά.). Πρόκειται για μεγάλα πνεύματα τού ανθρώπινου στοχασμού που σφράγισαν με τα έργα τους τον τρόπο τής σκέψης στον ευρωπαϊκό χώρο, αφού για αιώνες αποτελούσαν μέρος τής γενικής εκπαίδευσης των νέων στα σχολεία τής Ευρώπης. Βασικές έννοιες με τις οποίες λειτουργεί η ανθρώπινη σκέψη ―σε μια ανθρωποκεντρική και διαχρονική αντίληψη τού ανθρώπου που ήταν η ελληνική σκέψη―, ιδέες, προβληματισμοί, θεσμοί, αξίες, θέσεις, εκτιμήσεις κ.λπ. πέρασαν μέσα από τα κείμενα των μεγάλων συγγραφέων και καθιερώθηκαν στις ευρωπαϊκές γλώσσες μέσα από τις ελληνικές λέξεις που χρησιμοποίησαν οι Έλληνες. Το ίδιο συνέβη και σ’ έναν άλλο εννοιολογικό χώρο, τον χώρο τής χριστιανικής θρησκείας, αφού η Κ. Διαθήκη, η επίσημη μετάφραση τής Π. Διαθήκης, τα κείμενα των Μεγάλων Πατέρων τής Εκκλησίας, η Θεία Λειτουργία, η Βυζαντινή υμνογραφία, όλα είναι σε ελληνική γλώσσα.

Θα προσπαθήσω εφεξής να δώσω μερικά δείγματα λέξεων-εννοιών τής Ελληνικής που πέρασαν στις ευρωπαϊκές γλώσσες (Αγγλική, Γαλλική, Γερμανική, Ιταλική, Ισπανική κ.ά.). Για πρακτικούς λόγους (για να μη κουράσω, δίνοντας τις λέξεις στις διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες με φανερή απώλεια χρόνου), θα αναφέρομαι κυρίως στη μορφή που πήραν οι ελληνικές λέξεις στην Αγγλική, με περιορισμένη αναφορά σε άλλες γλώσσες.

Ευρώπη (Europe). To όνομα τής Ευρώπης είναι η ελληνική ονομασία ενός μυθολογικού προσώπου. Η πιο πιθανή ετυμολογία τής λέξης Ευρώπη είναι «αυτή που έχει «ευρείς ώπας», μεγάλα μάτια». Η ρίζα οπ- βρίσκεται σε λέξεις όπως οπτικός (optical, optician.) Από το όνομα τής Ευρώπης προήλθε και το όνομα τού ευρωπαϊκού νομίσματος euro (ευρώ από το α΄ τμήμα τού ονόματος), το οποίο μάλιστα γράφεται πάνω στο χαρτονόμισμα και με την ελληνική γραφή τής λέξης ως ΕΥΡΩ. Από το α’ συνθετικό ευρο- προήλθαν πολλές σύνθετες λέξεις όπως το αγγλικό eurosceptical (ευρο- + σκέπτομαι / σκεπτικός.)

Ένας εννοιολογικός χώρος όπου οι ελληνικές έννοιες πέρασαν με ελληνικές λέξεις στις ευρωπαϊκές γλώσσες είναι το εννοιολογικό πεδίο τής πολιτικής, των θεσμών και τής ιδεολογίας:

πολιτική (politics). Η λέξη προέρχεται από το ελληνικό πολιτικός? πολιτική τέχνη ή επιστήμη ήταν η τεχνική και οι γνώσεις τού πολίτη στη δημοκρατία τής αρχαίας Αθήνας, πώς να ασκεί τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του: να εκλέγεται και να εκλέγει, να στρατεύεται, να γίνεται χορηγός, χρηματοδότης, ώστε οι πολίτες να παρακολουθούν δωρεάν τις θεατρικές παραστάσεις, τις αρχαίες τραγωδίες που είχαν παιδευτικό χαρακτήρα? πολιτική < πολιτικός < πολίτης < πόλις (η πόλη – κράτος στην αρχαία δημοκρατία).

δημοκρατία (democracy). Από το δήμος «people» και το κράτος «power»: δήλωνε τη δύναμη, την εξουσία τού λαού, των πολλών, των πολιτών? αντιτιθέμενο προς την αριστοκρατία, τη δύναμη, την εξουσία των αρίστων «elit», που κατέληγε να είναι η εξουσία των λίγων. Η αθηναϊκή δημοκρατία αποτέλεσε το πρότυπο διακυβερνήσεως μιας πολιτείας, μια και ήταν το πολίτευμα που κατοχύρωνε και εγγυόταν τα δημοκρατικά δικαιώματα όλων των πολιτών. Τόσο η αριστοκρατία όσο και τα πολιτεύματα με έναν άρχοντα, η μοναρχία (η κληρονομική εξουσία, η αρχή τού ενός και μόνου άρχοντα) δεν επικράτησαν στην κλασική Ελλάδα, όπως δεν ήταν αποδεκτή και η αναρχία (anarchy). Το ίδιο ανεπιθύμητες ήταν αντιδημοκρατικές πολιτικές καταστάσεις απόλυτης εξουσίας: ο δεσποτισμός /(< δεσπότης despotism, «κύριος, απόλυτος άρχοντας»), ο ηγεμονισμός/hegemony/hegemonism ( < ηγεμών «αυταρχικός άρχοντας») και η τυραννία/tyranny (< τύραννος «απόλυτος, αυταρχικός άρχοντας»).

Βάση τής δημοκρατίας ήταν ο διάλογος (dialogue) από το διαλέγομαι, «συνομιλώ, συζητώ με τους άλλους αναζητώντας το σωστό». Από το ίδιο ρήμα προήλθε η διαλεκτική μέθοδος στη φιλοσοφία, η μέθοδος αναζήτησης τής αλήθειας μέσα από ερωτήσεις και απαντήσεις, μέσα από τον διάλογο. Αργότερα, σε μεσαιωνικούς χρόνους, πλάστηκε και ο μονόλογος (μόνος + λόγος: «speaking alone as the only speaker») που είχε εξαρχής αρνητική σημασία (pejorative). To να διαλέγεσαι και να μιλάς σωστά, αντικειμενικά, πειστικά και δημιουργικά, το να είσαι ρήτωρ (rhetor) και να γνωρίζεις τη ρητορική τέχνη (rhetorics) ήταν προτέρημα? φτάνει να μη παρασύρεις τον δήμο, τον λαό με τη ρητορική σου σε άστοχες αποφάσεις, να μην είσαι δημαγωγός/demagogue (< δήμον + άγω). Όλα αυτά είναι, βεβαίως, θέματα πολιτικής ιδεολογίας/ideology/, μιας άλλης γνωστής λές τού πολιτικού λεξιλογίου, η οποία ξεκινάει από την πολύ σημαντική ελληνική λέξη ιδέα που έδωσε στις ευρωπαϊκές γλώσσες τις αντίστοιχες λέξεις (αγγλ. idea, γαλλ. idee, ισπ./ιταλ. idea, γερμ. Idee κ.λπ.). Η αρχική σημασία τού ιδέα είναι «αυτό που βλέπω με τον νου μου, που συλλαμβάνω με το μυαλό μου», η όραση ως πηγή γνώσεως. Από την ίδια ρίζα τής Ελληνικής προέρχονται δύο άλλες σημαντικές λέξεις, η ιστορία ( < ίστωρ «ο γνώστης», αρχικά «αυτός που βλέπει με τα μάτια του και γνωρίζει καλά»? (πβ. αγγλ. history και story ―μέσω τού λατινικού―, γαλλ. histoire, ιταλ. istoria, ισπ. historia) και «αυτό που φαίνεται χωρίς και να είναι στην πραγματικότητα», το είδωλο (αγγλ. idol, γαλλ. idole, ισπ./ιταλ. idolo).

Ο εννοιολογικός χώρος τής παιδείας και τής τέχνης έδωσε μια άλλη σειρά βασικών λέξεων:

θέατρο (theater)? ο χώρος όπου «θεώμεθα» (θέατρο < θεώμαι «βλέπω») τα δρώμενα, αυτά που πράττονται, το δράμα (< δρω «πράττω»), που μπορεί να είναι συγκινητικό ως τραγωδία/tragedy (< τράγος «σάτυρος με μορφή τράγου» (goat) + ωδή «τραγούδι») ή σατιρικό ως κωμωδία/comedy (< κώμος «εύθυμη ομάδα, συντροφιά (νέων)» + ωδή «τραγούδι»). Από τις βασικές λέξεις τράγος και κώμος (σε συνάρτηση με την τραγωδία και την κωμωδία) πλάστηκαν και οι λέξεις τραγικός (tragic) και κωμικός (comic). Η έννοια τού «δημιουργώ» έδωσε από το ρήμα ποιώ «κάνω, δημιουργώ» το ποίημα «γλωσσική δημιουργία» (poem), την ποίηση (poetry) και τον ποιητή (poet). [Ας σημειωθεί εδώ ότι τρία βασικά ρήματα τής Ελληνικής με τη σημασία τού «κάνω» έδωσαν σειρά λέξεων στις ευρωπαϊκές γλώσσες: (i) δρω «εκτελώ» (perform, act) > δράμα (drama), δραματοποιώ (dramatize), δραματικός (dramatic) και δράσις – δραστικός (drastic)? (ii) πράττω (do) > πράξις (praxis), πρακτικός (practical, practice), πράγμα > πραγματικός (pragmatic, pragmatism, pragmatist) και πρόσφατα το αμερικανικό chiropractic? (iii) ενεργώ (operate, activate), ενέργεια (energy), ενεργητικός (energetic), ενεργοποιώ (energize)]. Επιστρέφοντας στο θέατρο ας θυμηθούμε μερικές θεατρικές έννοιες που έδωσαν λαβή σε σειρά ευρωπαϊκών λέξεων: σκηνή (αγγλ. scene, γαλλ. scene, ιταλ. scena, ισπ. scena κ.ά.), χαρακτήρ/character (< χαράσσω «χαράζω στοιχεία με τα οποία γνωρίζεται κάτι / κάποιος»), επεισόδιο/episode «το διαλογικό μέρος τής τραγωδίας ανάμεσα σε δύο χορικά), πρωταγωνιστής/protagonist (< ο κύριος, ο πρώτος χαρακτήρας), ορχήστρα/orchestra (αρχική σημασία «ο χώρος τού θεάτρου όπου ορχούντο, χόρευαν»). Οι Mούσες, θεές των διαφόρων καλών τεχνών, έδωσαν τη λέξη μουσική (ενν. τέχνη)/music (< αρχική σημασία «ο αναφερόμενος στις Μούσες, κάθε μορφή τέχνης που προστάτευαν οι Μούσες»: μουσική, ζωγραφική, χορός, ποίηση, πεζογραφία, φιλοσοφία) και τη λέξη μουσείο/museum («χώρος αφιερωμένος στις Μούσες και, κατ’ επέκταση, στις τέχνες που προστάτευαν»). Με τη μουσική συνδέονται και πολλές άλλες λέξεις που πέρασαν στις ευρωπαϊκές γλώσσες. Θυμίζω μερικές: μελωδία/melody (< μέλος «τραγούδι»? αρχική σημασία: «άρθρωση, αρμονική άρθρωση»)? αρμονία/harmony (< αρμός• αρχική σημασία «η καλή συναρμογή, η αψεγάδιαστη σύνδεση»)• από τη λέξη αρμονία πλάστηκε και το αρμόνιο (harmonium), το εκκλησιαστικό όργανο. Οι Γάλλοι ή οι Ιταλοί έπλασαν από την αρμονία το philarmonique ή filarmonico «αυτός που αγαπάει την αρμονία», απ’ όπου το αγγλ. philharmonic, η φιλαρμονική (ενν. ορχήστρα). Όμοια πλάστηκε και το symphony/symphonic από το ελλην. συμφωνία «αρμονία, αρμονική συνύπαρξη». ρυθμός/rhythm (< ρέω? αρχική σημ. «η ροή που χαρακτηρίζεται από κανονικότητα, από κανονικώς επαναλαμβανόμενα ή συνεχόμενα στοιχεία»)? τόνος/tone (< τείνω? αρχική σημασία «ο ήχος από την ένταση, το τέντωμα των χορδών μουσικού οργάνου»)? μέτρο /meter (< μέτρον• αρχική σημασία «μέτρηση των ρυθμικών κομματιών στην ποίηση, στον έμμετρο λόγο»)? συμμετρία/symmetry (< σύν + μέτρον «αυτός που έχει σωστές αναλογίες»). Ας σημειωθεί ότι και η συναφής λέξη αναλογία (analogy) «η αντιστοιχία χαρακτηριστικών μεταξύ δύο πραγμάτων», έδωσε στην Αγγλική και σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες τα analogy, analogous, analogue, analogic κ.ά.

Από τον χώρο τής παιδείας αναφέρω ενδεικτικά το σχολή (αρχική σημασία «ελεύθερος χρόνος», ο οποίος στην αρχαία Αθήνα καταναλωνόταν, ευτυχώς, για συζητήσεις προς απόκτηση γνώσεων και καλλιέργεια τής νόησης τού ανθρώπου), απ’ όπου τα λατ. schola, ιταλ. schola, ισπ. escuela, αγγλ. school, γαλλ. ecole, γερμ. Schule κ.λπ.? το ακαδημία/academy/academic (< Ακαδημία/Ακαδήμεια Πλάτωνος «η σχολή τού Πλάτωνος στον Κολωνό που βρισκόταν στο ιερό άλσος τού Ακάδημου < εκάς + δήμος, ο απόμακρος, ο εκτός κέντρου δήμος»). το γυμνάσιο/gymnasium (< γυμνάζομαι < γυμνός? αρχική σημασία «τόπος όπου γυμνάζονται οι νέοι γυμνοί, χωρίς ενδυμασία»)? το λύκειο/lyceum (< το γυμνάσιο κοντά στο ιερό τού Λυκείου Απόλλωνος, η Σχολή όπου δίδαξε ο Σωκράτης και κυρίως ο Αριστοτέλης). Και μιλώντας για γυμνάσια και γυμναστική ας μη ξεχνάμε τη λέξη αθλητής/αθλητισμός/athlete/athletics (< αθλούμαι < άθλον «βραβείο, έπαθλο»? αρχική σημασία «αμιλλώμαι με άλλους διεκδικώντας τη νίκη, τη διάκριση, το βραβείο»). Ας σημειώσουμε επίσης ότι η μέγιστη διάκριση των αθλητών γινόταν στους Ολυμπιακούς αγώνες (Olympic games), που ήταν πανελλήνια οργάνωση στην αρχαία Ολυμπία μεγάλου κύρους, ιδίως ηθικού.

Αναφέρθηκα μέχρι τώρα σ’ έναν μικρό αριθμό λέξεων σημαντικών για βασικές έννοιες τού ευρωπαϊκού πολιτισμού, τις οποίες σχολίασα με ελάχιστα λόγια. Εφεξής, ελλείψει χρόνου, θα αναφερθώ σε μερικές άλλες ομάδες βασικών λέξεων χωρίς εκτενή σχόλια.

Πρώτα, μερικές γενικές λέξεις: τάλαντο/ταλέντο (talent)? αισθητική (aesthetics)? μύθος (myth)? φαντασία (fantasy, fantastic), μαγικός (magic), μυστήριο (mystery), ερωτικός (erotic), ενθουσιασμός (enthusiasm < ένθεος «αυτός που έχει μέσα του τον θεό»), συμπόσιο (symposium < σύν + πίνω), ήρως (hero) και ηρωίνη (< heroine «αυτό που σε κάνει να αισθάνεσαι σαν ήρωας, να αισθάνεσαι δύναμη και ευφορία!),στρατηγός/στρατηγική (strategy), τακτική (tactics), συμπάθεια (sympathy), απολογία (apology/apologize).

Από τον χώρο τής τεχνολογίας/technology? (αρχική σημασία «γραμματική ανάλυση των λέξεων ενός κειμένου»): τεχνικός (technical), μηχανή/μηχανικός (machine/mechanic), ενέργεια (energy), ηλεκτρικός/ηλεκτρονικός (electric/ electronic), αυτο-:αυτόματος (automatic), αυτοκίνητο (automobile), αυτόνομος (autonomous), αεροπλάνο (airplane < αήρ +πλανώμαι? αρχική σημασία «πλανώμαι, πετώ στον αέρα»), ελικόπτερο (helicopter < έλιξ + πτερό), τηλε- (τηλέφωνο/telephone (< τήλε + φωνή), τηλεσκόπιο/telescope (< τήλε + σκοπώ), ελαστικός (elastic), πλαστικός (plastic), σχήμα (scheme), σχέδιο (αγγλ. sketch, ιταλ. schizzo).

Από τον χώρο τής ίδιας τής γλώσσας και τής ανάλυσής της: γραμματική/grammar (< γράμματα• αρχική σημασία «μελέτη τού γραπτού λόγου), σύνταξη/syntax (< συντάσσω «τοποθετώ μαζί»), λεξικό (lexicon), ετυμολογία/ etymology (< έτυμος «αληθινός»? αρχ. σημασία «αναζήτηση τής αληθούς προελεύσεως των λέξεων»), σημαντική/semantics (< σημαντικός < σημαίνω), συνώνυμο/synonym (< συν+όνομα), σημειωτική/semiotics (< σημείο), φωνητική (phonetics), συλλαβή (syllable), φράση (phrase), κόμμα/comma (< κόπτω), παράγραφος (paragraph), αλφάβητο (alphabet), διάλεκτος (dialect).

Ιδιαίτερα πολλές είναι οι ελληνικές λέξεις στις ευρωπαϊκές γλώσσες από τον χώρο τής θεολογίας, δοθέντος ότι, όπως είναι γνωστό, τα κυριότερα ιερά κείμενα είναι γραμμένα σε ελληνική γλώσσα. Μερικά δείγματα:

Χριστός/Christ (< χρίω? αρχική σημασία «αυτός που φέρει το χρίσμα τού σωτήρα»), χριστιανός (Christian), Βίβλος (Bible), θεολογία/theology (< θεός), αθεϊσμός (atheism), μονοθεϊσμός (monotheism), πολυθεϊσμός (polytheism), εκκλησία (eglise), κυριακόν [ενν. δώμα] (church, Kirche), καθέδρα (cathedral), λειτουργία (liturgy), δογματικός (dogmatic), καθολικός (catholic), ορθόδοξος (orthodox), προφήτης (prophet), άγγελος (angel), διάβολος (devil), απόστολος (apostle), μοναχός (αγγλ. monk, γαλλ. moine), κληρικός (clergy, γαλλ. clerc), πρεσβύτερος (αγγλ. priest, presbyterian, γαλλ. pretre), επίσκοπος (bishop), λαϊκός (layman), πατριάρχης (patriarch), πάπας (pope), βάπτισμα (baptism), ευλογία (eulogy), ψαλμός (psalm), ύμνος (hymn), αίρεση (heresy), σκάνδαλo (scandal), παράδεισος (paradise).

Από τον χώρο τής φύσης και τής επιστήμης:

φύση/φυσικός (physics, physician, plysiognomy, physiotherapy, physiology), οίκος (eco-nomy, eco-logy, eco-system), βίος (bio-logy, bio-graphy, bio-physics, bio-chemistry, bio-ethics), σφαίρα (sphere, atmosphere, biosphere), εποχή (epoch), περίοδος (period), φως, φωτός (photograph), βοτάνη (botany), φυτό (phytology), κόσμος (cosmology, cosmopolitan, cosmogony), άνθρωπος (anthropology), ζώο (zoology), οξυγόνο (oxygen), υδρογόνο (hydrogen). Πολλές λέξεις ελληνικές πέρασαν από την επιστήμη στην καθημερινή γλώσσα ενός πιο προσεγμένου ύφους. Παραδείγματα:

θεωρία (theory), πρακτική (practice), εμπειρικός (empirical), λογική (logic), σύστημα (system), μέθοδος (method), κατηγορία (category), ιεραρχία (hierarchy), υπόθεσις (hypothesis), ανάλυσις-σύνθεσις (analysis-synthesis), κριτήρια (criteria), πρόβλημα (problem), αξίωμα-αξιωματικός (axiom-axiomatic), όργανο (organ, organise, organism), πρόγραμμα (program), θέμα (theme), θέσις (thesis), τόπος/τοπικός (topic), τύπος (type), φάση (phase), παράλληλος(parallel),σκοπός(scope),ζώνη(zone),σκεπτικός(sceptic/scepticism), σύμπτωμα (symptom), θεραπεία (therapy), κλίνη/κλινικός (clinic), διάγνωσις (diagnosis), φάρμακο (pharmacy), ενδημικός-επιδημικός (endemic-epidemic).

Ονόματαεπιστημών:φιλοσοφία(philosophy),φιλολογία(philology),ψυχολογία(psychology),φυσιολογία(physiology),μαθηματικά(mathematics), αριθμητική (arithmetics),φυσική (physics),γεωμετρία(geometry), γεωγραφία (geography), ιστορία (history), βιολογία (biology), οικονομία (economy), αστρονομία (astronomy), χημεία (chemistry).

Κύρια ονόματα:Αλέξανδρος (Alexander/Alex), Ανδρέας (Andrew), Βασίλειος (Basil), Βαρβάρα (Barbara), Χρίστος (Chris), Χριστόφορος (Christopher), Κύριλλος (Cyril), Δωροθέα (Dorothy), Ευγένιος (Eugene), Γεώργιος (George), Γρηγόριος (Gegory), Νικόλαος (Nicolas), Πέτρος (Peter), Φίλιππος (Philip), Θεόδωρος (Theodor) κ.ά.

Με λίγα σχετικώς παραδείγματα προσπάθησα να δείξω ποια είναι η παρουσία τής ελληνικής γλώσσας μέσα στον ευρωπαϊκό πολιτισμό και στην ευρωπαϊκή σκέψη, όπως εκφράζεται με έννοιες και με λέξεις των ευρωπαϊκών γλωσσών. Θα μπορούσα να αναφέρω χιλιάδες ελληνικές λέξεις, που είναι ήδη συγκεντρωμένες σε ειδικά έργα γλωσσολόγων, φιλολόγων και άλλων επιστημόνων και που μπορεί να βρει κανείς σε όλα τα έγκυρα λεξικά των επιμέρους ευρωπαϊκών γλωσσών. Ωστόσο, το θέμα δεν είναι ποσοτικό. Είναι ποιοτικό. Όπως φάνηκε, έννοιες-κλειδιά τού ευρωπαϊκού πολιτισμού (επιστήμης και επιμέρους επιστημών, θρησκείας, γραμμάτων, τεχνών, τεχνολογίας, πολιτικής, θεσμών κ.λπ.) είναι εκφρασμένες με ελληνικές λέξεις –και δευτερευόντως (αλλά αυτό δεν ήταν το θέμα μου) ―με λατινικές. Αυτό συνέβη, όπως εξήγησα, γιατί τα κείμενα και η γλώσσα μεγάλων Ελλήνων συγγραφέων και διανοητών τής αρχαιότητας και τού Μεσαίωνα καθώς και τα κείμενα τής χριστιανικής θρησκείας και παράδοσης είναι γραμμένα σε ελληνική γλώσσα, η οποία πέρασε και σφράγισε όλη την ευρωπαϊκή διανόηση και όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες.

Σκοπός τής ομιλίας μου –θα το διασαφήσω για μία ακόμη φορά– δεν είναι να δείξω ότι η ελληνική γλώσσα υπερέχει των άλλων. Μίλησα ήδη στην αρχή τής ομιλίας μου για την ανάγκη τής πολυγλωσσσίας και την αξία όλων των γλωσσών ως πολιτισμικών μορφωμάτων. Αυτό που θέλησα να δείξω είναι πως ό,τι ονομάζουμε δυτικό ευρωπαϊκό πολιτισμό είναι ένα σύνολο αξιών, θέσεων, γνώσεων και μορφών καλλιέργειας τού πνεύματος που έχει προκύψει από τη συμβολή –μεγαλύτερη ή μικρότερη, πρώϊμη ή ύστερη χρονικώς– όλων των χωρών τής Ευρώπης και όλων των λαών που την κατοικούν. Ιστορικά ένα μεγάλο μερίδιο αυτής τής συμβολής ανήκει στις λεγόμενες κλασικές γλώσσες (Ελληνική και Λατινική), αφού ο δυτικός ευρωπαϊκός πολιτισμός στηρίχτηκε στα διδάγματα τής ελληνικής ορθολογικής σκέψης, στους ρωμαϊκούς θεσμούς και στη χριστιανική πίστη καθώς και στη ζωντάνια των νεότερων ισχυρών ευρωπαϊκών λαών. Γι’ αυτό ―θα το επαναλάβω μ’ αυτή την ευκαιρία― θα πρέπει οι κλασικές γλώσσες να ξαναπάρουν μια ουσιαστική θέση στην ευρωπαϊκή παιδεία και εκπαίδευση παράλληλα με τη διδασκαλία όλων των σύγχρονων ευρωπαϊκών γλωσσών. Το μήνυμα τού «ευρωπαϊκού έτους γλωσσών» που γιορτάζουμε σήμερα είναι να γίνουν περισσότερο γνωστές σε περισσότερους ανθρώπους εντός και εκτός τής Ευρώπης όλες οι ευρωπαϊκές γλώσσες, αλλά θα μου επιτρέψετε να προσθέσω ότι αυτή η στροφή προς τη γλώσσα πρέπει να γίνει η αφορμή για μια ευρύτερη γνωριμία και με τις γλώσσες μεγάλων λαών (Κίνα, Ιαπωνία, Ινδίες) πέρα από τα σύνορα τής Ευρώπης.


29 Νοεμβρίου 2010

Η «Ερωφίλη» µιλούσε σε... greekglish

Ενα από τα πρώτα ελληνικά κείµενα γραµµένα µε λατινικούς χαρακτήρες είναι αυτό του Γεωργίου Χορτάτση. Με µία πρακτική που ακόµη ίσως να...
βοηθά - και όχι να πλήττει - τη γλώσσα.

Μira cachi chie adidhichi, tiragnismeni mira/ pia pathi apo ton Εrota, pies prichies dhen epira?... Sti dohudepsi chie ci caimus micri perrisa ebica/ c’ agapis ola ta caca chie pedhomes m’ eurica… Το κείµενο δεν είναι απόσπασµα µακροσκελούς SΜS που στέλνει κάποια σύγχρονη έφηβη στον καλό της ή στους φίλους της. Είναι µεταγραµµένο απόσπασµα του λογοτεχνικού κειµένου µε τον τίτλο «Ερωφίλη» του γνωστού κρητικού συγγραφέα Γεωργίου Χορτάτση. Το έργο έµεινε ζωντανό και χάρη στην προφορική παράδοση, αφού πολλά τµήµατά του διασκευάστηκαν και διαδίδονταν ως δηµοτικά τραγούδια ή εντάχθηκαν σε παροιµίες.

Παραστάθηκε συχνά στα Επτάνησα και διαδόθηκε και στον ηπειρωτικό χώρο και στην Κρήτη σε πολλές λαϊκές διασκευές θεατρικού χαρακτήρα.

Γράφηκε περίπου το 1595 και εκδόθηκε πρώτη φορά το 1637 στη Βενετία. Είναι γραµµένο σε δεκαπεντασύλλαβο οµοιοκατάληκτο στίχο, µε εξαίρεση τα χορικά, που είναι γραµµένα σε ενδεκασύλλαβους τρίστιχες στροφές, αλλά ο συγγραφέας του το κατέγραψε µε λατινικούς χαρακτήρες!

Το έργο διασώζεται σε τρία χειρόγραφα, ενώ υπάρχει µαρτυρία και για τέταρτο χειρόγραφο, χαµένο σήµερα. Το πρώτο είναι ένα ακέφαλο χειρόγραφο µε λατινικούς χαρακτήρες που ανήκει στον Ιmile Legrand και σήµερα βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη.

Το δεύτερο είναι ένα χειρόγραφο του 17ου αι.

από την Κεφαλονιά και βρίσκεται στην Βayerische Staatsbibliothek του Μονάχου και το τρίτο, επίσης του 17ου αι., είναι της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστηµίου του Μπέρµιγχαµ. Το χαµένο χειρόγραφο µνηµονεύεται από τον ιερέα Ματθαίο Κιγάλα, πρώτο εκδότη της «Ερωφίλης», ως αυτόγραφο του Χορτάτση γραµµένο µε λατινικούς χαρακτήρες.

«Είναι µάλλον πολυσυζητηµένη η αγωνία ορισµένων ότι η χρήση των greekglish, όπως λέγονται, µπορεί να απειλήσει τη χρήση του ελληνικού αλφαβήτου και να οδηγήσει στον θάνατο της ελληνικής γλώσσας. Η τραγωδία "Ερωφίλη", ένα από τα σπουδαιότερα έργα της κρητικής λογοτεχνίας από την εποχή της Βενετοκρατίας, γράφηκε από τον Γεώργιο Χορτάτση µε το αλφάβητο αυτό», λέει στα «ΝΕΑ» ο επίκουρος καθηγητής του τοµέα Γλωσσολογίας του ΑΠΘ και πρόεδρος του Ιδρύµατος Μανόλη Τριανταφυλλίδη - Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών του ΑΠΘ Γιώργος Παπαναστασίου.

«Η ελληνική γλώσσα και η γραφή της» ήταν το θέµα της διάλεξης που έδωσε ο καθηγητής στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Βιβλίου Θεσσαλονίκης µε αναφορές ουσιαστικά στο βιβλίο του ίδιου µε τίτλο «Νεοελληνική ορθογραφία: ιστορία, θεωρία, εφαρµογή» που εκδόθηκε το 2008 από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών.

«Χρήση του λατινικού αλφαβήτου έχουµε επίσης και στη Χίο τον 18ο αιώνα – τα λεγόµενα φραγκοχιώτικα – σε κείµενα θρησκευτικού περιεχοµένου, επιστολές κ.ά («Langue Francochiotica» όπως έλεγαν και έγραφαν και οι ίδιοι – αλλά και οι Λεβαντίνοι της Σµύρνης που µιλούσαν ελληνικά αλλά επειδή δυσκολεύονταν να µάθουν την ορθογραφία τους έγραφαν µε λατινικά ψηφία, ενώ έγινε απόπειρα να εκδοθεί τη ίδια περίοδο στην Σµύρνη κι ελληνική εφηµερίδα µε λατινικό αλφάβητο.


Γράφηκε το 1595 και εκδόθηκε πρώτη φορά το 1637 στη Βενετία. Είναι γραµµένο σε δεκαπεντασύλλαβο οµοιοκατάληκτο στίχο, αλλά ο συγγραφέας του το κατέγραψε µε λατινικούς χαρακτήρες

Τη χρησιµοποιεί το 43% των εφήβων

«Τα λατινοελληνικά - γνωστά ως greeklish - έκαναν την εµφάνισή τους στα τέλη της δεκαετίας του 1960 µε τις πρώτες απόπειρες να γραφεί η νέα ελληνική στο Δίκτυο πιθανόν µεταξύ ελληνόφωνων φοιτητών και ερευνητών σε πανεπιστήµια των Ηνωµένων Πολιτειών στο Αrpanet, στο δίκτυο ηλεκτρονικών υπολογιστών που προηγήθηκε του Ιnternet», σηµειώνει ο καθηγητής του ΑΠΘ Γιώργος Παπαναστασίου.

Επικαλούµενος δε υπό έκδοση βιβλίο συναδέλφου του, υπογραµµίζει ότι σε σχετικό ερωτηµατολόγιο το 43,3% των ερωτηθέντων εφήβων ηλικίας 14-16 ετών δήλωσε ότι χρησιµοποιεί για την ελληνική γλώσσα το λατινικό αλφάβητο, το 28,8% και τα δύο ανάλογα µε την περίπτωση και µόλις το 27,9% το ελληνικό.

Τα greeklish σκοτώνουν την ελληνική γλώσσα

Τα greeklish απειλούν την ελληνική γλώσσα. Η συνήθεια των μαθητών να χρησιμοποιούν αυτόν τον τρόπο γραφής στο Διαδίκτυο ή στα γραπτά μηνύματα στο κινητό τους τηλέφωνο, επηρεάζει αρνητικά την ορθογραφική τους ικανότητα και οδηγεί στην αύξηση των λαθών τους στα γραπτά του σχολείου.

ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

Τα greeklish σκοτώνουν την ελληνική γλώσσα
Σύμφωνα με έρευνα που διενήργησε το Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας σε μαθητές γυμνασίων και λυκείων της Κοζάνης, αλλά και σε φιλολόγους, οι τελευταίοι έχουν συναντήσει λέξεις γραμμένες σε greeklish σε ποσοστό 64,3%.
Παράλειψη τονισμού των λέξεων ή σημείων στίξης, χρήση λατινικών σημείων στίξης (κυρίως ερωτηματικών), συνδυασμός ελληνικών και λατινικών γραμμάτων στις λέξεις, ορθογραφικά λάθη (π.χ. ο αντί για ω), φωνητικά λάθη (π.χ. κς αντί για ξ) και σύντμηση λέξεων (π.χ. τεσπα αντί τέλος πάντων, τπτ αντί για τίποτα, δλδ αντί για δηλαδή, κ.ά.)
Οι φιλόλογοι παρατήρησαν και λάθη που χαρακτηρίζονται ως μη αναμενόμενα, όπως αλλαγή χρόνου ή προσώπου στα ρήματα, αλλαγή πτώσης στα ουσιαστικά, αντικατάσταση λέξης με άλλη, με εντελώς διαφορετική σημασία.
Συνολικά, το 77,4% των μαθητών χρησιμοποιούν greeklish, με σημαντική αύξηση μεταξύ γυμνασίου και λυκείου (67,8% στο γυμνάσιο, 88,5% στο γενικό λύκειο), ενώ τα ευρήματα δείχνουν ότι η χρήση τους αρχίζει και από το δημοτικό.
Περίπου οι μισοί τα χρησιμοποιούν από δύο έως και περισσότερα χρόνια, πάνω από 63% τα χρησιμοποιεί καθημερινά, ενώ σε ποσοστό 15,7% γράφουν σε greeklish ακόμα και σε χειρόγραφα, όπως προσωπικές σημειώσεις, σχολικές εργασίες κ.α.
Σε ό,τι αφορά τους λόγους χρήσης, η πλειοψηφία (83,9%) είπε ότι τα χρησιμοποιεί από συνήθεια.
Το 75,8% για εξοικονόμηση χρόνου και το 71,4% τα θεωρούν χρήσιμο ή βολικό εργαλείο και το 33,9% επειδή είναι «μόδα».
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι σε ποσοστό 38,7% οι μαθητές δήλωσαν πως γράφουν greeklish για να αποφεύγουν ορθογραφικά λάθη.
Σχεδόν έξι στους δέκα μαθητές θεωρούν πως η χρήση αυτού του τρόπου γραφής απειλεί την ελληνική γλώσσα.
Την ίδια άποψη έχει το 64,3% των φιλολόγων, ενώ το 53,6% έχει παρατηρήσει αύξηση των ορθογραφικών λαθών σε μαθητές που παλαιότερα παρουσίαζαν καλύτερες επιδόσεις στον γραπτό λόγο.

SMS: Ο fonias tis glosas

Sms = κνδνς για τη γλσσ. Δηλαδή: τα γραπτά μηνύματα αποτελούν κίνδυνο για τη γλώσσα, εν προκειμένω την αγγλική, σύμφωνα με μελέτη εκπαιδευτικής επιτροπής στην Ιρλανδία σχετικά με την αύξηση των γραπτών μηνυμάτων, που θεωρούνται πλέον από τους νέους ο δημοφιλέστερος τρόπος επικοινωνίας.

Πάντως, στην Ελλάδα, ο «κίνδυνος» είναι μικρός, αφού από έρευνα του Παντείου προκύπτει ότι το 40% γράφει τα μηνύματά του στην ελληνική γλώσσα, τηρώντας τους γραμματικούς κανόνες, έστω κι αν αυτό ...κοστίζει παραπάνω
Υποβαθμίζονται μόνον οι γλώσσες με λατινικό αλφάβητο; Ti symvainei stin Ellada me ta greeklish; Απειλούνται και τα ελληνικά από την παλίρροια των sms, που θέλει τους νέους σε Ευρώπη και Ασία να στέλνουν περισσότερα από 160 μηνύματα μηνιαίως;

«Ο κίνδυνος είναι σοβαρός τόσο για τον γραπτό λόγο (ορθογραφία, συντακτικό, χρήση σημείων στίξης κ.τ.λ.) όσο και για τον τρόπο σκέψης και έκφρασης των μαθητών», αναφέρεται χαρακτηριστικά στο ιρλανδικό πόρισμα.

«Δείγμα» από 15χρονους

Οι ερευνητές, σε συνεργασία με την ιρλανδική επιτροπή εξετάσεων εξέτασαν τα γραπτά κείμενα και τις εργασίες που έκαναν κατά τη διάρκεια της περασμένης χρονιάς 15χρονοι μαθητές σε διαφορετικά σχολεία της χώρας.

Οι αδυναμίες που εντόπισαν στην ορθογραφία, στο συντακτικό αλλά και η επιλογή των συντομότερων δυνατών απαντήσεων, με χρήση των απλούστερων λέξεων, οδήγησαν τους Ιρλανδούς ερευνητές στο συμπέρασμα ότι η χρήση της φωνητικής ορθογραφίας και με ελάχιστα ή καθόλου σημεία στίξης στα γραπτά μηνύματα αποτελούν απειλή για τον παραδοσιακό γραπτό λόγο.

Οπως μάλιστα σχολιάζουν οι ιρλανδικοί «Τάιμς», που δημοσίευσαν την έκθεση της επιτροπής εξετάσεων, «η λύπη των ειδικών είναι μεγάλη γιατί διαπίστωσαν ότι οι έφηβοι μαθητές, στην πλειονότητά τους, χρησιμοποιούν κωδικοποιημένη γλώσσα, σύντομες φράσεις, αρχικούς χρόνους και περιορισμένο λεξιλόγιο, παράγοντες που δεν αφήνουν το λόγο να ευδοκιμήσει».

Greeklish για λίγους...

Το ζήτημα της γλώσσας που χρησιμοποιείται στα γραπτά μηνύματα, και τα greeklish, η φωνητική απόδοση των ελληνικών λέξεων με λατινικούς χαρακτήρες, απασχόλησε τους φοιτητές του Δημοσιογραφικού Εργαστηρίου του Τμήματος ΜΜΕ του Παντείου Πανεπιστημίου.

Η έρευνα, που διεξήγαγαν (σε νέους 17-15 ετών), δημοσιοποιείται στο ηλεκτρονικό τους περιοδικό Π@π@κι (http://www.papaki.panteion.gr).

Παρότι θα περίμενε κανείς τα αποτελέσματα να είναι δυσοίωνα για την ελληνική γλώσσα, η οποία διαθέτει απίστευτο πλούτο λέξεων και πολλαπλούς κανόνες γραμματικής και συντακτικού και λογικά αδικείται από την περιορισμένη έκταση που αναγκαστικά έχουν τα μηνύματα, οι απαντήσεις των νέων διέψευσαν τις αρχικές υποθέσεις.

Το 40% των ερωτηθέντων απάντησε ότι γράφει τα μηνύματά του στα ελληνικά, τηρώντας τους γραμματικούς κανόνες -κι ας πληρώνει παραπάνω χρήματα γι' αυτή του την «εμμονή», μια που η πιστή συμμόρφωση στους κανόνες συνεπάγεται συνήθως περισσότερες λέξεις και άρα περισσότερα μηνύματα.

Στη χρήση συντομογραφιών και συμβόλων καταφεύγει το 25%, ενώ ανάλογο ποσοστό χρησιμοποιεί το λατινικό αλφάβητο. Οσο για το υπόλοιπο 10%, αυτό δήλωσε ότι χρησιμοποιεί «άλλη γλώσσα», ίσως έναν δικό του κώδικα επικοινωνίας.


ΙΩΑΝΝΑ ΝΙΑΩΤΗ


ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 27/04/2007

Τα γραπτά μηνύματα στα κινητά τηλέφωνα απειλούν τον γραπτό λόγο

Τα γραπτά μηνύματα στα κινητά τηλέφωνα αποτελούν απειλή για το γραπτό λόγο ανάμεσα στους μαθητές στην Ιρλανδία, προκύπτει από έκθεση μορφωτικής επιτροπής.

Η συχνότητα των λαθών στη γραμματική και τη στίξη είναι πλέον ανησυχητική, επισημαίνει η Κρατική Επιτροπή Εξετάσεων που εξέτασε τα γραπτά κείμενα της περασμένης χρονιάς 15χρονων μαθητών

"Η εμφάνιση των κινητών τηλεφώνων και η αύξηση των γραπτών μηνυμάτων που θεωρούνται πλέον από τους νέους ως ο δημοφιλέστερος τρόπος επικοινωνίας φαίνεται να έχει σοβαρές επιπτώσεις στο γραπτό λόγο, όπως προκύπτει από τις απαντήσεις των μαθητών", επισημαίνεται στην έκθεση, σύμφωνα με την εφημερίδα "Irish Times".

"Τα γραπτά μηνύματα με τη χρήση φωνητικής ορθογραφίας και με ελάχιστα ή καθόλου σημεία στίξης αποτελούν απειλή για τον παραδοσιακό γραπτό λόγο", προστίθεται στην έκθεση.

Οι ειδικοί εκφράζουν τέλος τη λύπη τους για το γεγονός ότι οι έφηβοι μαθητές, στην πλειοψηφία τους, "χρησιμοποιούν σύντομες φράσεις, αρχικούς χρόνους και έχουν περιορισμένο λεξιλόγιο".
πηγή: ναυτεμπορική

11 Νοεμβρίου 2010

Η γλωσσομάθεια είναι το εθνικό χόμπι μας

Η γλωσσομάθεια είναι το εθνικό χόμπι μας

Οι Ελληνες έχουμε έφεση στην εκμάθηση ξένων γλωσσών και η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου μας το αναγνωρίζει

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΚΟΥΖΕΛΗ, Ι. ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ | Σάββατο 6 Νοεμβρίου 2010
 
Εφεση στις ξένες γλώσσες, είτε για να αποκτήσουν πλεονέκτημα στην απαιτητική αγορά εργασίας του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου είτε από χόμπι, παρουσιάζουν σταθερά οι Ελληνες. Το γεγονός αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα ειδικά όταν, σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, το 83% των Ευρωπαίων αναγνωρίζει μεν τη σημασία της γνώσης ξένων γλωσσών, περίπου ένας στους δύο (44%) όμως παραδέχεται ότι δεν μπορεί να κάνει ολοκληρωμένη συζήτηση σε άλλη γλώσσα, πέραν της μητρικής. Παρ΄ όλα αυτά, υπάρχουν και ορισμένοι Ευρωπαίοι οι οποίοι ανεξάρτητα από τις κλασικές ή όχι σπουδές τους επιδιώκουν να μάθουν Ελληνικά.

Η τάση αυτή των Ελλήνων τούς οδηγεί και στην εκμάθηση πιο... σπάνιων γλωσσών. Η ιστορικός κυρία Κατερίνα Χάλκου αγαπά το θέατρο. Πριν από δύο χρόνια άρχισε μαθήματα ρωσικής γλώσσας. «Αισθανόμουν ότι διαβάζοντας και βλέποντας ρωσικό θέατρο σε μετάφραση κάτι έχανα» είπε στο «Βήμα». Αρχισε εντατικά μαθήματα, έξι ώρες την εβδομάδα τον πρώτο χρόνο και τέσσερις, τον δεύτερο. Γνωρίζει ήδη αγγλικά και γαλλικά και ομολογεί ότι τα ρωσικά τη δυσκόλεψαν στην αρχή. «Χρειάστηκαν τρεις μήνες να εξοικειωθώ με το αλφάβητο και να μπορώ να διαβάσω στα ρωσικά». Μπορεί πλέον να κάνει μια απλή συζήτηση στα ρωσικά και φιλοδοξεί κάποια στιγμή να μπορεί να απολαύσει τον «Γλάρο» του Τσέχοφ στο πρωτότυπο. Στο μεταξύ έδωσε εξετάσεις για την απόκτηση του πρώτου πιστοποιητικού γλωσσομάθειας στα ρωσικά. «Θέλω να έχω και κάποιο πτυχίο που να πιστοποιεί τις γνώσεις μου. Θεωρώ ότι μια τρίτη γλώσσα, και μάλιστα κάποια που δεν συγκαταλέγεται στις “κλασικές” ευρωπαϊκές γλώσσες που μαθαίναμε συνήθως, αποτελεί δεξιότητα που εμπλουτίζει το βιογραφικό μου».

«Είναι γλωσσομαθείς οι Ελληνες,με ενδιαφέρον και μεγάλη επιτυχία στην εκμάθηση ξένων γλωσσών.Υπάρχουν σπουδαστές στο Διδασκαλείο που παρακολουθούν ταυτόχρονα τέσσερις ξένες γλώσσες» ανέφερε ο κ. Ιωάννης Κογκετσίδης , γραμματέας του Διδασκαλείου Ξένων Γλωσσών του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο οποίο παραδίδονται μαθήματα ξένων γλωσσών από το 1931. Εφέτος διδάσκονται 21 γλώσσες, ανάμεσα στις οποίες ιαπωνικά, κορεατικά, περσικά και αραβικά. Δημοφιλέστερη είναι τα ισπανικά. «Είναι σταθερά η πρώτη γλώσσα τα τελευταία επτά χρόνια, με δεύτερη τα αγγλικά και τρίτη τα ιταλικά» σύμφωνα με τον κ. Κογκετσίδη. Ακολουθούν τα γερμανικά, τα ιαπωνικά, τα αραβικά, τα κινεζικά και τα ρωσικά. Συνολικά εφέτος έχουν εγγραφεί στο Διδασκαλείο 3.220 σπουδαστές, αριθμός περίπου σταθερός τα τελευταία τρία χρόνια.

Η Ελλάδα παραμένει μεταξύ των χωρών-μελών της ΕΕ όπου καταγράφονται τα υψηλότερα ποσοστά γλωσσομάθειας. Το 44,8% των Ελλήνων ηλικίας 25-64 ετών δηλώνει ότι μιλάει μια ξένη γλώσσα (35,7%, ο αντίστοιχος μέσος όρος των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης), το 33,4% δήλωσε ότι δεν μιλάει καμία ξένη γλώσσα (36,2%, ο μέσος όρος στην ΕΕ) και το 21,9% δήλωσε ότι μιλάει δύο ή περισσότερες ξένες γλώσσες (28,1%, ο αντίστοιχος μέσος όρος στην ΕΕ). Από τα ίδια στοιχεία φαίνεται ότι τα μεγαλύτερα ποσοστά μαθητών που διδάσκονται τουλάχιστον μια ξένη γλώσσα καταγράφονται στην Ελλάδα (92%), στην Ιταλία (74%) και στην Ιρλανδία (73%).

Στη χώρα μας, και σε πιλοτική εφαρμογή, λειτουργεί από τις αρχές του σχολικού έτους πρόγραμμα διευρυμένου ωραρίου σε 800 ολοήμερα σχολεία της χώρας, όπου, μεταξύ άλλων, παρέχεται η δυνατότητα διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας, ήδη από την Α΄ τάξη του Δημοτικού καθώς και δεύτερης γλώσσας.

Εκ παραλλήλου με τις πιο δημοφιλείς γλώσσες οι Ελληνες επιδιώκουν να μάθουν γλώσσες-εργαλεία της δουλειάς τους. Η κυρία Αλεξία Μπούκα, καθηγήτρια σουηδικών σε ιδιωτικό φροντιστήριο, παρατηρεί εφέτος αύξηση του ενδιαφέροντος για τα σουηδικά. Η οικονομική κρίση περιορίζει τα έξοδα, μαζί με αυτά και τις δαπάνες για ξένες γλώσσες; «Πιστεύω ότι ακριβώς λόγω της κρίσης μαθαίνουν τη γλώσσα για να μπορέσουν να φύγουν για τη Σουηδία και να αναζητήσουν δουλειά εκεί». Στο φροντιστήριο φοιτούν συνολικά 30 σπουδαστές, όλοι ενήλικοι, και γνωρίζουν ήδη αγγλικά, αρκετοί και γερμανικά. «Οι περισσότεροι έχουν ηλικία μεταξύ 20-35 ετών. Μαθαίνουν τη γλώσσα για να συνεχίσουν τις σπουδές τους στη Σουηδία. Πάρα πολλοί είναι οι γιατροί που προγραμματίζουν να κάνουν την ειδικότητά τους και να δουλέψουν στη Σουηδία διότι εκεί υπάρχει έλλειψη γιατρών».

«Να γιατί έμαθα να μιλώ και να γράφω ελληνικά»
Η κυρία Μπιάνκα Τιάνα Μας από την Ισπανία
Στην οικογένειά της είχαν πάντοτε έφεση στην εκμάθηση των ξένων γλωσσών. Αλλά η επιλογή της να μάθει ελληνικά ξένισε. «Ηταν ασυνήθιστο» τονίζει. «Δεν φαινόταν να έχει άμεση χρησιμότητα». Η κυρία Μπιάνκα Τιάνα Μας είναι Ισπανίδα, πλέον η ζωή την έφερε να διαβιοί στην Ελλάδα, και βέβαια «δεν μετανιώνω για την επιλογή μου να μάθω ελληνικά». Η Μπιάνκα χρειάστηκε τέσσερα χρόνια για να μάθει τη «δύσκολη και απαιτητική γλώσσα σας, αλλά είναι ίσως το βασικότερο στοιχείο να κατανοήσει κανείς τη σύγχρονη πραγματικότητα της κοινωνίας σας».
Τα ελληνικά τα έμαθε όταν τέθηκε το ζήτημα εμπλουτισμού των γνώσεών της στις ευρωπαϊκές γλώσσες και τα επέλεξε «από περιέργεια και ενδιαφέρον για την Αρχαιότητα, αλλά κυρίως το σήμερα». Στα πρώτα μαθήματα «δεν καταλάβαινα σχεδόν τίποτε». Τώρα πλέον, ύστερα από τέσσερα χρόνια μαθημάτων στη Μαδρίτη, «όταν ακόμη στο μυαλό μου δεν υπήρχε καν η ιδέα άφιξης και διαμονής στην Ελλάδα» και δύο χρόνια παραμονής στην Αθήνα, μιλά και γράφει με άνεση, έχοντας ως πιο αγαπημένες λέξεις «το “λουλούδι”΄ και το “ευχαριστώ΄΄. Στην πρώτη περίπτωση είναι σαν να ανοίγει το άνθος στις συλλαβές και στη δεύτερη σαν να εκφράζεται όλη η ευγνωμοσύνη του προσώπου σε ένα γεμάτο νόημα ρήμα».
«Η λέξη “παρόν” γειώνει μοναδικά τη στιγμή»
Με άριστες γνώσεις αγγλικών και γαλλικών, ο γερμανός σκηνοθέτης θεάτρου κ. Μίχαελ Ζάιμπερ έμαθε νέα ελληνικά «για να υποβοη θήσω τη δουλειά μου, όταν χρειάστηκε να σκηνοθετήσω την ευριπίδεια τραγωδία “Τρωάδες” με έλληνες ηθοποιούς». Δεν έκανε μαθήματα «με τη στενή έννοια του όρου», αλλά προμηθεύθηκε συγγράμματα ελληνικής και τον βοήθησαν «φίλοι φιλόλογοι και καθηγητές των Νέων Ελληνικών». Η δυσκολία μιας γλώσσας είναι «υποκειμενική υπόθεση. Η εκμάθηση των ελληνικών δεν θεωρώ ότι ήταν δύσκολη». Η αγαπημένη του λέξη είναι «“παρόν”, καθώς γειώνει τη στιγμή με μοναδικό τρόπο, δίνει το “εδώ και τώρα” όπως καμία άλλη γλώσσα». Αλλά παρατηρεί ότι «πολλές φορές οι Ελληνες, και κυρίως οι νέοι, κακοποιούν τη γλώσσα τους, ή δυσκολεύονται να εκφραστούν με πληρότητα σε αυτήν. Αραγε, για παράδειγμα, πόσες... ώρες αντιστοιχούν στη “μία η ώρα”΄, όταν λένε ορισμένοι “θα τα πούμε στις μία”...».
ΙΝFΟ
Ανοιχτή συζήτηση με θέμα τους νέους και τις ξένες γλώσσες διοργανώνει η ΕUΝΙC Ελλάδας, το ελληνικό Τμήμα του Συνδέσμου Ινστιτούτων Ξένων Γλωσσών, στο Ινστιτούτο Γκαίτε στην Αθήνα (Ομήρου 14-16), την Πέμπτη 11 Νοεμβρίου, στις 16.00-19.45. Η ιδέα προέκυψε κατά τον εορτασμό της Ευρωπαϊκής Ημέρας Γλωσσών, που γιορτάζεται στην Ευρώπη κάθε χρόνο στις 26 Σεπτεμβρίου από το 2001.


Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=46&ct=1&artId=321693&dt=06/11/2010#ixzz14ybUfZlG